W jego złożonej, wielofazowej strukturze wyróżnić można kilka zasadniczych etapów rozbudowy warowni w dostosowaniu do zmieniających się sposobów jej wykorzystania oraz ewoluujących technik obrony. Czytelne pozostają do dnia dzisiejszego poszczególne części składowe kompleksu, zamek górny będący siedzibą rycerską, zamek dolny oraz przedzamcze. Zamek ma charakter trwałej ruiny z częściowo zrekonstruowanymi fragmentami zabudowy i niemal w całości zachowaną linią zewnętrznych murów obwodowych.

Historia

Budowla wzmiankowana w 1364 r. Najstarsza część tzw. górnego zamku powstała zapewne z inicjatywy ks. świdnickiego Bolka II Małego w latach 1353-64. Od 1381 obiekt stanowił własność rycerza Gotsche Schoffa II. Rozbudowany przez jego potomków w 1 poł. XV w. o przedbramie oraz tzw. zamek dolny z zabudową wokół trójkątnego dziedzińca. Ok. 1403 r. przebudowano w stylu późnego gotyku istniejącą od 1393 r. kaplicę zamkową nad wejściem do zamku górnego. Około 1529 r. warownię otoczono drugim pierścieniem murów, tworząc dodatkowy obwód obronny. Prawdopodobnie w tym czasie lub nieco później powstała murowana zabudowa mieszkalna i gospodarcza zamku dolnego, a także międzymurza w sąsiedztwie bramy ze stajniami i domem dowódcy straży. W 1560 r. dodano wysuniętą na północ, cylindryczną basteję. Szesnastowieczną metrykę mają także grzebienie attykowego zwieńczenia podwyższonych murów oraz geometryczne sgraffita. W latach 1588-89 kopulastym hełmem zwieńczono stołp. Zamek nie został nigdy zdobyty, nie ucierpiał też podczas wojny trzydziestoletniej. W 1648 r. w związku z zagrożeniem militarnym wzniesiono poniżej bramy dolnej trójkątny bastion i mur kurtynowy wydzielający nowe przedbramie wraz z budynkiem bramnym, użytkowanym do dziś. Warownia spłonęła częściowo 31.08.1675 r. od uderzenia pioruna - zniszczeniu uległ stołp i pałac zamku górnego. Mimo utraty znaczenia militarnego w 2 poł. XVII w. zamek utrzymywany był przez właścicieli ze względów prestiżowych, stał się też obowiązkowym punktem wycieczek dla kuracjuszy odwiedzających uzdrowisko w Cieplicach. Został dodatkowo spopularyzowany przez wizyty członków pruskiej rodziny królewskiej w końcu XVIII i w XIX w. Dla potrzeby turystów w 1822 r. otwarto w murach zamkowych gospodę, rok później udostępniono nowe schody na wieżę zamkową. W roku 1860 r. przebudowano w stylu neogotyckim wnętrze bastei z adaptacją na schronisko oraz izbę muzealną Obiekt konserwowano w latach 1903-04, 1965-67, 1974-75 i w 1991 r., kiedy to zrekonstruowano fragment drewnianego ganku prowadzącego na wieżę.

Opis

Zamek wyżynny położony na granitowej skale, na wys. 627 m n.p.m., najprawdopodobniej w miejscu istniejącego wcześniej dworu myśliwskiego. Murowany, z kamienia łamanego, w nowszej cz. z cegły. Część najstarsza - zamek górny - od południa, na planie wydłużonego czworoboku otoczonego kurtyną muru wysokości 9-16 m: w narożniku wschodnim włączony w obwód obronny wysoki, cylindryczny stołp, w zachodniej części dziedzińca dwukondygnacyjny dom mieszkalny (palatium) na rzucie prostokąta o wymiarach 9,6 x 8,5 m. Nad furtą fragment pięciobocznego wykusza kaplicy zamkowej św. Jerzego i Katarzyny, umieszczonej w grubości muru, o wnętrzu sklepionym krzyżowo-żebrowo, z kolistym zwornikiem z herbem von Schaffgotsch, Pod parapetami okien pierwotnie tarcze z herbami: Schaffgotsch, Spiller i Nimptsch. Przed furtą zamku górnego czworoboczne przedbramie z 1. poł. XV w., połączone z tworzącym tzw. zamek dolny dziedzińcem północnym z 2 poł. XV w. Dziedziniec na planie nieregularnego trójkąta, z dwiema cylindrycznymi basztami łupinowymi w narożnikach północnym i północno-wschodnim oraz reliktami zabudowy mieszkalnej po wschodniej i północno-zachodniej stronie (wśród której wyróżnia się zrekonstruowana kuchnia z ostrosłupowym kominem), a także wieżą głodową, kamiennym pręgierzem oraz wykutymi w skale cysternami na wodę deszczowà. Zamek górny i dolny otoczone dodatkowym obwodem murów z włączoną w ich obręb, wysuniętą mocno ku północy basteją. Od północnego zachodu do zespołu dostawiony niski, trójkątny bastion włączony w ciąg murów siedemnastowiecznego przedbramia wraz z dwukondygnacyjnym budynkiem bramnym.

Obiekt ogólnodostępny, znajduje się na oznaczonym szlaku turystycznym.

Oprac. Piotr Roczek, 23.10.2014 r.