Historia

Kościół wzniesiony w miejscu pierwotnego, drewnianego, spalonego w 1303 r. Powstały w dwóch etapach: prezbiterium i mury obwodowe korpusu ok. 1380-1400, nawa środkowa i sklepienia w 1 tercji XV w. Dach oraz wieża zniszczone przez pożar w 1549 r. odbudowane do 1552 r. (wieża podwyższona). Kaplica południowa dostawiona w XVI w. Kościół w użytkowaniu gminy ewangelickiej w latach 1524-1629, gruntowny remont w 1662 r. za sprawą sprowadzonych do miasta jezuitów - po przejęciu świątyni w 1654 r. Barokizacja wnętrza w 1. połowie XVIII w., prace konserwatorskie w latach: 1878-80, 1934 r., 1963 r., 1979 r. i 1985 r.

Opis

Budowla usytuowana we wschodniej części centrum miasta. Utrzymana w stylu gotyckim trójnawowa, orientowana bazylika, murowana z kamienia z niewielkim udziałem cegły. Bryła złożona z czteroprzęsłowego, oskarpowanego korpusu o zarysie zbliżonym do kwadratu i równego mu długością, czteroprzęsłowego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie. Przy prezbiterium od północy dwuprzęsłowa zakrystia, otwarta do wnętrza arkadami, z kamiennym gankiem na konsolach i balustradą. Od południa w narożu korpusu i prezbiterium dwuprzęsłowa kaplica otwarta do nawy arkadą, przy trzecim przęśle nawy południowej renesansowa kaplica kopułowa. Od zachodu do korpusu dostawiona wieża na planie kwadratu, w przyziemiu otwarta arkadami, w górnych kondygnacjach ośmioboczna, zwieńczona barokowym hełmem z 1736 r. z prześwitem. Wieżyczki klatek schodowych - wieloboczna w narożu wieży i nawy oraz cylindryczna u zbiegu nawy i prezbiterium. Od zachodu w przyziemiu wieży gotycki portal główny uskokowy, o bogatym profilowaniu. W elewacji południowej portal do prezbiterium, uskokowy, zwieńczony wimpergą. Po bokach konsole figur z bogato zdobionymi pinaklami. Otwór wejściowy zamknięty łukiem dwuramiennym, wspartym na płaskorzeźbach Samsona i lwa, w tympanonie scena Ukrzyżowania. Pod zewnętrzną, balkonową amboną elewacji zachodniej manierystyczny portal z hermami. Otwory okienne różnych rozmiarów, w większości zamknięte ostrołucznie, umieszczone w rozglifionych niszach i opatrzone kamiennymi maswerkami. Na zewnętrznych ścianach kościoła epitafia i nagrobki, między przyporami prezbiterium trzy otwarte kaplice grobowe: manierystyczna z 1609 r. i barokowe z początku XVIII w., z których dwie pierwsze zamknięte barokowymi kratami. Wnętrze kościoła o wysokiej nawie głównej i prezbiterium oraz niskich nawach bocznych. Arkada tęczy ostrołukowa, bogato profilowana, podobnie jak arkady międzynawowe. Ściany nawy głównej dzielone lizenami. Sklepienie nawy i prezbiterium sieciowe, wsparte na krótkich służkach zakończonych wspornikami w kształcie masek. Nawy boczne, zakrystia, kaplice i przyziemie wieży sklepione krzyżowo-żebrowo. Bogate wyposażenie, głównie barokowe. Ołtarz główny z lat 1713-18 (rzeźbiarz Thomas Weisfeldt i snycerz David Hielscher) architektoniczny, o rozbudowanej strukturze, z kolumnadą, w której ustawione są figury czternastu świętych. W nawie południowej dwa ołtarze z 1713 r.: św. Barbary i św. Ignacego. W nawie północnej ołtarz NMP (1725 r.) i ołtarz św. Józefa (1753 r.). Także: renesansowa ambona z 1591 r., o bogatej dekoracji figuralnej i baldachimie z 1. ćw. XVIII w., stalle w nawie południowej z 1567 r. oraz z XVIII w. Prospekt organowy z 1706 r. na emporze, autorstwa Adama Horatiusa Caspariniego. Przed kościołem kolumna NMP z 1712 r. autorstwa Thomasa Weisfeldta, obok rzeźba św. Jana Nepomucena z 1709 r., rekonstruowana w 1812 r., przeniesiona z mostu na Młynówce w 1884 r. (Joseph Anton Lachel). Na południe od kościoła plebania, ufundowana w 1566 r. na miejscu starszej, przebudowana i powiększona o szkołę jezuicką w 1672 r. W przyziemiu sklepiony przechód do ul. Marii Konopnickiej. Po północnej stronie świątyni fragment dawnego muru ogrodzeniowego cmentarza z furtą.

Wnętrze kościoła dostępne w godzinach nabożeństw. Informacja w parafii.

Oprac. Piotr Roczek, 22.06.2015 r.