• Kościół Pokoju pw. Ducha Świętego w Jaworze,
• Kościół Pokoju pw. św. Trójcy w Świdnicy.

Ewangelickie Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy zostały wzniesione w okresie kontrreformacji, w połowie XVII w., na terenie Śląska, który w owym czasie znajdował się w obrębie katolickiego cesarstwa Habsburgów. W konsekwencji ustaleń Pokoju Westfalskiego obowiązującą zasadą było "cuius regio, eius religio" (czyje panowanie, tego religia), dlatego budowa kościołów ewangelickich na terenie cesarstwa możliwa była jedynie dzięki wsparciu luterańskiego króla Szwecji. Cesarz zezwolił na powstanie w stolicach księstw - Głogowie, Jaworze i Świdnicy, po jednym tzw. Kościele Pokoju (kościół w Głogowie spłonął), przy czym świątynie te musiały spełniać szereg wymagań, tj. należało je zbudować w ciągu roku, na koszt gmin ewangelickich, poza murami miasta, bez wież oraz przy użyciu nietrwałych materiałów, takich jak drewno i glina.

Konieczność dostosowania się do postawionych warunków, przy jednoczesnej chęci zaspokojenia potrzeb dużej społeczności protestanckiej, zaowocowały powstaniem największych w skali kontynentu barokowych budynków pełniących funkcje religijne, które zbudowane zostały w konstrukcji szkieletowej. Architekt kościołów, Albrecht von Säbisch, zaprojektował trójnawowe świątynie o imponujących rozmiarach: ok. 40 m długości, 20 m szerokości i ok. 15 m wysokości nawy głównej, mogące pomieścić po kilka tysięcy wiernych (6 tysięcy osób w Jaworze i 7,5 tysiąca osób w Świdnicy). Wzniesienie tak dużych budynków przy wykorzystaniu jedynie tradycyjnych technik budowlanych i nietrwałych materiałów jest niezwykłym osiągnięciem inżynieryjnym.

Na przestrzeni lat wnętrza świątyń zyskały cenne wyposażenie i wystrój w postaci lóż oraz dekoracji snycerskich i malarskich. Niemal całą powierzchnię kościołów pokrywają polichromie, w tym charakterystyczne cykle przedstawiające sceny biblijne i alegoryczne uzupełnione cytatami z Pisma Świętego oraz ilustracje siedzib fundatorów. W kościołach znajdują się również herby, gmerki cechowe i epitafia. Wartościowe dekoracje w interesujący sposób łączą formy barokowe oraz tematykę związaną z teologią protestancką, jak również obrazują status społeczny i materialny członków gmin ewangelickich.

Warto podkreślić, że Kościoły Pokoju zachowały swoją oryginalną formę architektoniczną oraz funkcje świątyń ewangelicko-augsburskich. Niezmienne pozostają również relacje przestrzenne kościołów i znajdujących się w ich otoczeniu zabudowań parafialnych i cmentarzy.

Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa w 2001 r., podczas 25. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Helsinkach (dec. CONF 208 X.A ).

Wpisu dokonano na podstawie kryteriów III, IV i VI:

Kryterium III:

Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy są wyjątkowym świadectwem tradycji XVII-wiecznego budownictwa szkieletowego w jego szczytowym punkcie rozwoju pod względem formy, konstrukcji oraz rozmiarów. Są one także ilustracją, wyjątkowego w skali Europy, a występującego na Śląsku, fenomenu ideologicznego i artystycznego powstałego w dobie kontrreformacji, objawiającego się bogatymi barokowymi dekoracjami z programem ikonograficznym ilustrującym teologię protestancką.

Kryterium IV:

Kościoły Pokoju, będące największymi sakralnymi budynkami o konstrukcji szkieletowej w Europie, są wybitnym osiągnięciem inżynieryjnym, którego nie przewyższa żadna inna realizacja wykonana w tym materiale i w tej technologii. Kościoły powstały przy użyciu starych, tradycyjnych technik, lecz ze względu na znaczne rozmiary, ich budowa wymagała dużej biegłości technicznej, co pozwoliło stworzyć wysokiej klasy architekturę.

Kryterium VI:

Kościoły Pokoju są znakomitym przykładem wyjątkowego aktu tolerancji ze strony katolickiego imperium Habsburgów wobec protestanckiej społeczności Śląska po wojnie trzydziestoletniej.

Obiekty są udostępniane zwiedzającym.

Oprac. na podstawie materiałów NID, 30-11-2015 r.