Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół filialny pw. Świętej Trójcy - Zabytek.pl

kościół filialny pw. Świętej Trójcy


kościół XV w. Jasna

Adres
Jasna, 49

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. sztumski, gm. Dzierzgoń - obszar wiejski

Jeden z najokazalszych wiejskich kościołów gotyckich na Powiślu; zbudowany w latach 20.XIV w. posiada zachowane bogate barokowe wyposażenie z XVII i XVIII wieku.

Historia

Wieś Jasna (Lichtenfeld, niem. Lichtfelde) otrzymała przywilej lokacyjny w latach 1288-1289 z rąk komtura Dzierzgonia, Helwiga von Goldbacha, który dotował kościołowi dwa łany. Nieco później, na pocz. XIV w. komtur Sieghard von Schwarzburg nadał kościołowi trzy łany.

Zachowany kościół w Jasnej został najprawdopodobniej wzniesiony w latach 1320-1330 (B. Schmid). Istnieje też pogląd, że był budowany w dwóch etapach: ok. 1320 r.: nawa, wieża, kruchta i ok. 1350 r.: prezbiterium wraz z zakrystią

(M. Lubocka), na co wskazują pewne różnice w formie detalu oraz sposób przewiązania nawy i prezbiterium. W czasie wojny z Krzyżakami w 1410 r. kościół został okradziony i zniszczony (koszt naprawy 8 tys. marek). Kolejne zniszczenia, łącznie z częściowym spaleniem, miały miejsce w 1 poł. XVII w. podczas wojen szwedzkich. Podczas prac remontowo-budowlanych w latach 1660-1673 podwyższono strop w nawie i przebudowano szczyt wieży. Kolejne remonty miały miejsce w 1827 r., 1880-81 i 1908 r.; szczyt kruchty przebudowano w 2 poł. XIX wieku.

Zachowało się barokowe wyposażenie z XVII i XVIII w.

Opis

Kościół położony w centrum wsi po zachodniej stronie dawnego nawsia i po północnej stronie drogi do Żuławki Sztumskiej; obiekt wolnostojący, orientowany, otoczony cmentarzem. Granice cmentarza wschodnia i południowa są wydzielone ceglanym murem z bramą od południa.

Gotycka świątynia została wzniesiona na planie trzech opartych na wspólnej osi prostokątów: nawy (najszerszy, środkowy), prezbiterium (węższy i wydłużony) oraz wieży (rzut niemal kwadratu). W bryle dominuje masywna pięciokondygnacyjna wieża nakryta dwuspadowym dachem. Do wieży przylega nawa, wyraźnie niższa, nakryta dwuspadowym dachem z międzyszczytem; przy południowym boku nawy mała kwadratowa kruchta. Do nawy od wsch. przylega niższe i węższe prezbiterium z dwuspadowym dachem, od wsch. wysoki szczyt ze sterczynami. Prostokątna zakrystia przy pn. boku prezbiterium nakryta pulpitowo schodzącym dachem. Kościół wzniesiony z cegły w wątku polskim; w dolnych partiach wieży dekoracja rombowa z główek zendrówki. Dachy kryte dachówką ceramiczną. Więźba dachowa drewniana; nad nawą strop deskowy, prezbiterium przesklepione gwiaździście, w kruchcie podwieżowej ślady po sklepieniu krzyżowym.

Elewacje ceglane, opięte przyporami i dzielone wysokimi ostrołukowymi otworami okiennymi, niekiedy blendami. Lico murów dość jednolite, ostatnia kondygnacja i szczyty (wsch. i zach.) wieży oraz blendy - tynkowane. W elewacji zachodniej wieży ostrołuczny, rozglifiony portal; szczyt domknięty półowalnym naczółkiem. Elewacja wschodnia dzielona trzema blendami, zwieńczona czteroschodkowym szczytem ze sterczynami; w szczycie 6 osi, biegnących przez całą wysokość, ostrołukowych blend.

Wnętrze salowe, kruchta podwieżowa otwarta na nawę ostrołukowym otworem; w ścianach wzdłużnych nawy pod stropem widoczna odsadzka pierwotnego stropu; prezbiterium wydzielone ścianą tęczową z otworem ostrołukowym.

Wewnątrz zachowane cenne wyposażenie m.in. barokowy ołtarz główny z 1709 r.; ołtarze boczne barokowy z pocz. XVIII w. i renesansowy z 1 poł. XVII w., ambona barokowa z 2 poł. XVII w., obraz „Biczowanie Chrystusa” z 2 poł. XVII w., belka tęczowa z grupą Pasji z końca XVII wieku.

Obiekt dostępny, zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu w biurze parafialnym w Żuławce Sztumskiej.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 02.10.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BK.47839, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BK.300416