Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

założenie pałacowo-parkowe - Zabytek.pl

założenie pałacowo-parkowe


pałac 1836 - 1850 Jarocin

Adres
Jarocin

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. jarociński, gm. Jarocin - miasto

Zespół pałacowo-parkowy w Jarocinie jest jednym z najwybitniejszych założeń rezydencjonalnych w Wielkopolsce zaprojektowanym przez znamienitych twórców.

Pałac w stylu neogotyku angielskiego powstał według projektu niemieckiego architekta Friedricha Augusta Stülera, twórcy wielu wybitnych realizacji na terenie dawnych Prus. Siedziba rodu Radolińskich usytuowana została w parku, którego projekt przypisywany jest wybitnemu twórcy założeń ogrodowych (m. in. zespołów parkowych Poczdamu i Berlina) jakim był Peter Joseph Lenne’. Przy bramie wjazdowej do pałacu wybudowano po 1897 roku dom ogrodnika i portiera wg proj. A. Peysera.

Najstarszymi elementami zespołu obok których zbudowano nowy pałac oraz założono ogród są kościół św. Ducha oraz tzw. Skarbczyk. Późnogotycki kościół szpitalny, którego pozostałości zachowały się do dziś, wzniesiony został w 1516 roku i związany był z Bractwem Ubogich. Tzw. Skarbczyk - pozostałość późnośredniowiecznego zamku właścicieli Jarocina pochodzącego z 1 ćw. XV wieku. W 1894 roku wzniesiono obecną budowlę, w której mieściło się archiwum familii Radolińskich.

Historia

Pałac w Jarocinie wzniesiono w latach 1848-1865 dla Władysława Radolińskiego herbu Leszczyc, według projektu architekta Friedricha Augusta Stülera, w nowym miejscu, gdyż warunki na starym kopcu (gdzie stał wcześniej zamek) były do budowy nieodpowiednie.

Pierwszy etap prac zamknięto w latach 1848-1858, gdy ukończono prace przy pałacu (sutereny i piętro rezydencji). Następnie do 1865 roku trwało wyposażanie wnętrza.

Przebudowy pałacu miały miejsce w latach 1881-1910. Dotyczyły one częściowej zmiany i wystroju wnętrza. Oranżerię oraz tzw. „kaplicę” przy niej zamieniono na jadalnię i pomieszczenia dla służby. Dostawiono piętrowe przybudówki do wsch. i zach. elewacji pałacu z łazienkami. W latach 1911-1914 roku miała miejsce budowa wschodniego skrzydła pałacu. W 1917 roku w wyniku pożaru pałacu zniszczone zostały bezpowrotnie bogate zbiory biblioteczne oraz bogate wyposażenie pałacowe. Po pożarze obiekt już nie odzyskał dawnej świetności. Równolegle z budową pałacu trwało zakładanie parku, przy którego realizacji zintensyfikowano prace po 1857 roku. Istnieje domniemanie nie do końca potwierdzone, że Peter Joseph Lenne’ współpracował z F. A. Stülerem przy realizacji ogrodu-parku w Jarocinie. Niepodważalne zasługi w realizacji parkowej położył również sam hrabia Władysław Radoliński. Park o powierzchni prawie 30 ha założono na gruntach folwarku Bogusław. Od strony południowej była część ozdobna, a od północnej krajobrazowa. W latach 60. XX wieku zbudowano na terenie parku amfiteatr.

Najstarszymi elementami zespołu pałacowo-parkowego w Jarocinie są kościół św. Ducha oraz Fortalicium, tzw. Skarbczyk. Późnogotycki, murowany kościół szpitalny, którego pozostałości zachowały się do dziś wzniesiony został w 1516 roku i związany był z Bractwem Ubogich. Kościół w latach 1793-1794 był jeszcze w użytkowaniu, w 1833 roku przestano odprawiać w nim nabożeństwa i od tego czasu obiekt pozostaje ruiną.

Tzw. Skarbczyk usytuowany na tzw. kopcu, jest pozostałością późnośredniowiecznego zamku (Fortalicium) właścicieli Jarocina pochodzącego z 1 ćw. XV wieku. W 1791 roku wschodnie skrzydło starego zamku popadło w ruinę. W 1894 roku wzniesiono obecną budowlę, w której mieściło się archiwum familii Radolińskich. W 1958 roku miało miejsce odnowienie budynku, w którym obecnie mieści się muzeum. Na terenie zespołu przy bramie wjazdowej usytuowany został dom ogrodnika z mieszkaniem dla portiera, który zbudowano po 1897 roku. Majątek jarociński był własnością rodu Radolińskich do 1945 roku. W ograbionym z wyposażenia pałacu po II wojnie mieściła się szkoła podstawowa, a od 1949 roku Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy i biblioteka.

Opis

Założenie pałacowo-parkowe w Jarocinie znajduje się w pobliżu centrum dzisiejszego miasta, na północ od rynku. Teren ograniczony jest od południa i wschodu ul. Poznańską oraz św. Ducha; od północy sąsiaduje przez drogę z zabudową dawnego folwarku. Od północnego-zachodu przylega do ul. Kasztanowej, z której to prowadzi dojazd do pałacu. Ścieżki spacerowe od ul. Poznańskiej i św. Ducha prowadzą do Skarbczyka i ruin kościoła, a także do pałacu.

Dwukondygnacyjny pałac został wzniesiony pierwotnie na rzucie prostokąta, z dobudowanymi później prostokątnymi skrzydłami. Nakrywają go wielopołaciowe dachy ukryte za wieńczącymi budynek krenelażami, kryte papą, blachą oraz dachówką. Zryzalitowana partia centralna znacznie wyższa. Przy korpusie od północnego-zachodu dostawiono nieco wyższą wieżę. Elewacje pałacu otynkowane ujęte narożnymi szkarpami. Elewacja frontowa budynku głównego - 11-osiowa poprzedzona przybudówką z tarasem oraz podjazdem otwartym z trzech stron arkadami zamkniętymi łukami Tudora, z drzwiami wejściowymi na osi. Ponad tarasem widoczne trzy wielkie okna hallu. Okno środkowe szersze i wyższe ujęte obramieniem w formie oślego grzbietu, a ponad oknami bocznymi tonda z kartuszami herbowymi. Elewacja ogrodowa pierwotnego korpusu 9-osiowa, z 3-osiowym ryzalitem poprzedzonym trójbocznymi schodami. Partie boczne korpusu - 4-osiowe. Skrzydła pałacu prezentują podobny wystrój architektoniczny co główna bryła.

Detal na tynkowanych elewacjach kamienny. Otwory okienne i drzwiowe o zróżnicowanym kształcie i wielkości, w profilowanych obramieniach, zwieńczone nadokiennikami w formie załamanych pod kątem prostym odcinków gzymsu.

Wnętrze pałacu - układ 2- oraz 2,5 traktowy z obszernym hallem w partii środkowej od frontu i obszernym salonem od ogrodu. Największą ozdobą pałacu był hall nakryty bogatym, angielskim sklepieniem drewnianym, wspartym na czterech słupach. Od 1892 roku okna hallu wypełnione zostały, wykonanymi w Paryżu, witrażami heraldycznymi przedstawiającymi genealogię Hugona von Radolin Radolińskiego. Niestety najcenniejsze wyposażenie pałacu spłonęło w 1917 roku. Zachowały się jedynie elementy wystroju w skrzydle wschodnim obiektu.

Pałac został otoczony parkiem, który pełni obecnie funkcję parku miejskiego. Jego powierzchnia wpisana do rejestru zabytków wynosi 27,34 ha. Część na północny-wschód od pałacu powstała wg projektu P. J. Lenne’. Do obszaru parku włączono także teren wokół średniowiecznej siedziby rycerskiej Skarbczyka i kościoła. Skarbczyk odbudowany w 1894 roku i odnowiony w 1958 roku reprezentuje historyzujące style. Zamkowy staw z rzeką Lipówką oraz aleja na osi ruin gotyckiego kościoła pw. św. Ducha, stanowiąca oś perspektywiczną zwróconą na pozostałość zamku. Przy głównym wjeździe do parku od ul. Kasztanowej usytuowany jest domek ogrodnika. W tej części parku znajduje się także oficyna pałacowa. Jarociński park charakteryzuje się malowniczym kompozycyjnym ukształtowaniem, ze swobodnym układem dróg, zróżnicowanym drzewostanem, rozległymi trawiastymi polanami z układem wodnym, ze stawami. Jego niewątpliwą ozdobą jest jedna z najdłuższych alei grabowych w Europie oraz równolegle do niej poprowadzona aleja dębowa.

Ruiny późnogotyckiego kościoła św. Ducha znajdują się na wschód od starego miasta, na skraju pałacowego parku, po północnej stronie ulicy św. Ducha, dawnej drogi w kierunku Torunia. Orientowany budynek, z dość znacznym odchyleniem na północ, zachował się w obrysie murów obwodowych prawie do wysokości korony. Brak stropów oraz dachu. Na miejscu dawnego szpitala dla ubogich wzniesiono nieopodal kościoła w 1904 roku Dom katolicki św. Józefa. Budynek kościoła z cegły, jednonawowy, trójprzęsłowy, na rzucie zbliżonym do prostokąta, z niewyodrębnionym architektonicznie prezbiterium zamkniętym wycinkiem prawie regularnego ośmioboku. W narożniku północno-zachodnim znajdowała się wieloboczna wieżyczka schodowa, a przy prezbiterium mała zakrystia. Bryła kościoła zwarta, opięta 1-uskokowymi skarpami, niegdyś nakryta wysokim dwuspadowym dachem.

Pałac z zewnątrz oraz park, ob. miejski w Jarocinie jest dostępny dla zwiedzających, podobnie ruina kościoła pw. św. Ducha. Muzeum w Skarbczyku w godzinach udostępniania zbiorów; wnętrze pałacu po uzgodnieniu.

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 07.10.2014 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.49384, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.5543