Na zewnątrz wystrój bryły ujednolicony w 1910 roku. Otoczony murem o formie barokowej z dwoma bramami i krużgankiem z ok. 1834 roku. Świątynia jest dobrej klasy architektonicznej obiektem, z wyposażeniem z XVIII wieku.

Historia

Najstarsza wzmianka o kościele w Jarocinie pochodzi z 1257 r. Fundatorami pierwszego kościoła w Jarocinie byli książęta wielkopolscy. Późnogotycki kościół, murowany powstał zapewne w miejscu wcześniejszych, drewnianych budowli w 1406 r. Kaplice boczne powstały w 1677 r. (Matki Boskiej Bolesnej, jako kaplica grobowa rodziny Radolińskich) i w 1787 r. (św. Stanisława Kostki). Gruntowna modernizacja świątyni miała miejsce w latach 1773-75 na zewnątrz obiektu, dzięki staraniom Jana Radolińskiego i jego żony Barbary a także modernizacja wnętrza, którą to zakończono w 1787 roku. Odbudowano zniszczoną wieżę, kościół otoczono nowym murem ze stacjami męki pańskiej. Kościół wyposażono w lożę kolatorską, nowe ołtarze, ławki oraz bramę i drzwi. Wówczas to świątyni nadano cechy barokowe. Kolejne prace musiano wykonać po częściowym pożarze w 1857 roku. Wcześniej, bo w 1838 roku wykonano ponownie nową wieżę kościoła. W 1834 roku wzniesione zostały otaczające teren kościelny krużganki. W latach 1865-67 miała miejsce renowacja organów przez organmistrza Spiegla z Rychtala. Na pocz. XX wieku, w 1908 r. wykonano witraże w kruchcie podwieżowej. W roku 1910 przeprowadzono szereg prac remontowych, ujednolicając wygląd zewnętrzny kościoła. Wtedy też zapewne powstały sklepienia kopulaste kaplic bocznych i wieńczące ich dachy hełmy. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej (l. 1938-39) pomalowane zostało wnętrze kościoła wg wskazań konserwatora wojewódzkiego Dalbora. Od lat 80. XX w. trwają systematycznie kompleksowe prace konserwatorskie przy kościele.

Opis

Początki Jarocina sięgają XIII wieku. Miasto powstało z osady targowej, którą usytuowano na skrzyżowaniu dróg wrocławsko-toruńskiej i poznańsko-kaliskiej. Lokacja miasta na prawie magdeburskim miała miejsce pod koniec XIII w. Tzw. nowe miasto lokowano w 1614 roku. Parafia w Jarocinie powstała również z końcem XIII wieku jako część parafii siedlemińskiej. Właścicielami, do czasów zaborów, prywatnego miasta byli kolejno Zarembowie, następnie Jaroccy, Komorscy i Przyjemscy. Od 1661 roku aż po 1945 Jarocin był własnością Radolińskich herbu Leszczyc. Od 2 poł. XIX w. część Jarocina należała do zniemczonych książąt von Radolin. Ośrodkiem miasta jest czworoboczny rynek z sześcioma wylotami ulic oraz z ratuszem pośrodku. W płd.-wsch. części miasta usytuowana jest siedziba właścicieli z obszernym parkiem, pałacem Radolińskich i pozostałościami założenia obronnego w postaci tzw. „skarbczyka”.

Kościół św. Marcina usytuowany jest w centrum Jarocina, przy północno-wschodnim narożniku Rynku. Orientowany kościół otoczony jest terenem dawnego cmentarza przykościelnego, porośniętego trawą, o kształcie nieregularnego wieloboku, ogrodzonego otynkowanym, ceglanym murem. Wokół kościoła biegnie alejka wyłożona kamieniami. Od strony rynku prowadzi na teren przykościelny brama w typie barokowym, nazywana „ludową”. Druga brama nazywana „kolatorską”, poprzedzona schodami oraz niewielkim tarasem, znajduje się po północno-wschodniej stronie kościoła. Od północnego-zachodu prowadzi przejście do klasycystycznej plebanii z I połowy XIX wieku. Wzdłuż muru kościelnego ciągną się drewniane krużganki, w których umieszczono stacje drogi krzyżowej. Przed kościołem, po południowej stronie znajduje się kamienna figura św. Wawrzyńca z 1744 roku.

Murowany, orientowany, o otynkowanych elewacjach, wzniesiony na rzucie prostokąta, z krótkim, niewyodrębnionym architektonicznie, zamkniętym trójbocznie prezbiterium od wschodu i kwadratową wieżą z kruchtą w przyziemiu od zachodu. Po obu stronach nawy dwie symetryczne, kwadratowe kaplice. Od płn. do prezbiterium przylega prostokątna loża patronacka, a od południa zakrystia na rzucie kwadratu. Przy elewacji zachodniej dwie okrągłe wieżyczki, mieszczące schody na wieżę oraz na emporę muzyczną. Pod prezbiterium i pod kaplicami znajdują się krypty grobowe. Nawę kościoła oraz ujęte szkarpami prezbiterium nakrywa wysoki dwuspadowy dach. Nad kaplicami, niższymi od nawy - dachy namiotowe, zwieńczone baniastymi hełmami z 1910 r. Nad całością dominuje wysoka 3-kondygnacyjna wieża, na dole ujęta szkarpami narożnymi, zwieńczona hełmem z XIX w. zakończonym w formie obelisku, zwieńczonym krzyżem. Wnętrze kościoła dostępne przez kruchtę wieżową, jednonawowe, nakryte kopulastym sklepieniem na pasach, oświetlone parą szerokich okien z witrażami. Nawa 4-przęsłowa. Ściany podzielone zdwojonymi pilastrami z kapitelami. Pomiędzy pilastrami zacheuszki stiukowe z popiersiami 12 apostołów. Sklepienie nawy również oświetlone trzema parami rozglifionych okien wypełnionych witrażami. Od zachodu wmurowana empora muzyczna wsparta na trzech opilastrowanych arkadach. Prezbiterium podwyższone od nawy o dwa stopnie, oddzielone od niej rokokową balustradą. Zakrystia sklepiona żaglasto. Kaplice boczne, również podwyższone o trzy stopnie w stosunku do nawy, sklepione kopulaste, do nawy otwarte zamkniętymi półkoliście arkadami. W południowej kaplicy nagrobek oraz szereg tablic epitafijnych i portrety trumienne rodziny Radolińskich. Wyposażenie wnętrza z l. 1775-87 obejmuje m.in. pięć murowanych ołtarzy z wczesnoklasycystyczną dekoracją stiukową. Na uwagę zasługują ambona z 18-wiecznymi fragmentami ornamentów i rzeźbami Ojców Kościoła, rokokowe ławki, konfesjonały oraz balustrada ołtarzowa.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej parafii i archidiecezji poznańskiej: www.archpoznan.pl

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 30-10-2015 r.