Zbudowany w latach 1904-1905 dla Tomasza Zamoyskiego, ojca słynnego rzeźbiarza Augusta, wg proj. zamówionego w wiedeńskiej pracowni architektonicznej Ferdynanda Fellnera i Hermana Helmera

Historia

Jabłoń to wieś o piętnastowiecznej genezie będąca początkowo własnością królewską, następnie Połubińskich. W XVII w. należała do Firlejów, a w k. XVIII w. do hr. Aleksandra Sapiehy, którego wnuczka Emma Potocka, zamężna za Piotrem Strzyżowskim, osiadła tu w 1815 roku. W 1856 r. dobra Jabłoń odziedziczyła Amelia Łubieńska, a w 1884 r. odkupił je hr. August Zamoyski z Różanki dla swojego syna Tomasza. W 1891 r. w miejsce starego pałacyku Strzyżowskich wzniesiono poźnoklasycystyczny dwór (zw. obecnie oficyną) wg projektu Ksawerego de Makowo Makowskiego. W 1893 r. urodził się tu wybitny rzeźbiarz August Zamoyski, jedyny syn Tomasza. W latach 1904-1905 zrealizowano budowę nowego, zachowanego do naszych czasów, okazałego pałacu w stylu późnego gotyku angielskiego z elementami renesansowymi i manierystycznymi, wg proj. powstałego w wiedeńskiej pracowni Fellnera i Helmera. Wraz z pałacem powstała oranżeria, kaplica i ćwierćkolista galeria, dowiązująca pałac do oficyny (d. dworu). Na nowo zakomponowany został park wg proj. Franciszka Szaniora i wzniesiona neogotycka brama z domkiem odźwiernego. Na południe od rezydencji powstała osada folwarczna z kilkunastoma budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi. Pałac był nowoczesną, luksusową rezydencją, wyposażoną w urządzenia sanitarne, c. o., windę i klimatyzację. W 1935 r., po śmierci ojca, August Zamoyski odziedziczył Jabłoń i urządził w galerii przy pałacu swoją pracownię rzeźbiarską (obecnie w jednym z czworaków znajduje się muzeum poświęcone rzeźbiarzowi). W 1944 r. majątek został upaństwowiony, a pałac od 1952 r. użytkowała szkoła rolnicza. W 1968 w. częściowo zniszczony pożarem r., remontowany w latach 1969-1971. Aktualnie będąc własnością prywatną, poddawany jest kompleksowej restauracji.

Opis

Zespół pałacowy położony we wschodniej części wsi, po północnej stronie głównej drogi, przy której stoi brama prowadząca do rezydencji. Pałac neogotycki, elewacją frontową zwrócony na południe. Wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacyjny, podpiwniczony, z mieszkalnym poddaszem. Murowany z cegły, otynkowany. Bryła malownicza, nakryta dachem mansardowym, z lukarnami i kilkunastoma wysokimi kominami charakterystycznymi dla późnogotyckich pałaców angielskich. Układ wnętrza dwutraktowy, asymetryczny. Na osi reprezentacyjnego parteru usytuowana sień i hall o wysokości dwu kondygnacji. Po bokach hallu znajdują się dawna jadalnia i bawialnia (tzw. „biała sala” ), a po obu stronach sieni - gabinet pana domu i biblioteka w formie galerii prowadzącej do oranżerii. Elewacja frontowa niesymetryczna, z trzema ryzalitami zwieńczonymi manierystycznymi szczytami. W elewacji tylnej trójboczny ryzalit hallu na osi i okrągła wieżyczka w północno-wschodnim narożu. Podziały elewacji w postaci prostych gzymsów kordonowych i wieńczących oraz gzymsów wyłamujących się nad oknami piętra. Otwory okienne prostokątne i ostrołukowe o zróżnicowanej szerokości, na parterze ujęte odcinkami załamujących się gzymsów. We wnętrzach reprezentacyjnych częściowo zachowany d. wystrój, którego elementy większości sprowadzone były z Anglii (m. in. boazerie, parkiety, balustrady schodów, oprawy otworów okiennych i drzwiowych, dekoracja sztukatorska, kominki). Pałacowi towarzyszą współczesne mu budowle neogotyckie: oranżeria, ćwierćkolista galeria, brama z domkiem odźwiernego oraz późnoklasycystyczna oficyna (d. dwór). Rezydencję otacza park krajobrazowy w stylu angielskim, łączący się kompozycyjnie z pobliskimi łąkami i lasami.

Obiekt dostępny dla zwiedzających częściowo, pałac jest własnością prywatną.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 17-03-2015 r.