Przebudowany w w pierwszej połowie XVI wieku i w roku 1618. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich i następnie odbudowany w 1670 roku. W roku 1788 r. dobra biskupie zostały przejęte przez rząd. Po pożarze na początku XIX wieku budowla zaczęła popadać w ruinę.

Autorzy, historia obiektu, określenie stylu

Wczesnośredniowieczne osadnictwo na terenie Iłży zgrupowane było wokół grodu położonego nad dawną drogą prowadzącą w kierunku Solca. W odległości około 1,5 kilometra na północny-wschód od dzisiejszego centrum miasta około XI-XII wieku zbudowano otoczony drewnianym wałem i głęboką fosą, drewniany gród na planie okręgu. Miał on wyraźnie obronny charakter o czym świadczą jego niewielkie rozmiary (średnica około 20 metrów) oraz znaleziona w trakcie wykopalisk archeologicznych broń. W 1227 roku został on nadany we władanie biskupów krakowskich. 

Prawdopodobnie w XIII wieku na najwyższym, najbardziej obronnym miejscu Góry Zamkowej pobudowano nowy, pierwotnie drewniany gród. Być może jeszcze w XIII wieku dobudowano do niego murowaną wieżę. 

Murowany zamek wzniesiony został w latach 1327 -1347 przez biskupa krakowskiego Jana Grota, który już w 1334 roku wystawił w Iłży dokument z adnotacją „In castro nostro” (w naszym zamku). W zamku rezydowali familiares biskupów krakowskich, w czasach późniejszych obiekt był siedzibą starosty i sądu grodu iłżeckiego dla poddanych biskupa krakowskiego w jego kluczu dóbr składających się z ponad 20 wsi i lokowanego w XV wieku miasta Jastrzębia. 

Zamek rozbudowany został przez biskupa Floriana z Mokrska w drugiej połowie XIV wieku (około 1372 roku) i Jana Konarskiego (około 1520 roku). Około 1560 roku biskup Filip Padniewski zmienił średniowieczny układ zamku na okazałą renesansową rezydencję. Pożar zamku w 1588 roku stał się przyczyną jego nowej modernizacji dokonanej przez Marcina Szyszkowskiego. Zniszczony ponownie w czasie „potopu” szwedzkiego (1655 r.) na skutek działalności załogi szwedzkiej. Odbudowany przez biskupa Andrzeja Trzebnickiego (1670 r.), restaurowany w XVIII wieku przez biskupów krakowskich Jana Aleksandra Lipskiego (ok. 1732 roku), Andrzeja Stanisława Załuskiego (około 1760 roku) oraz ostatniego przebywającego w Iłży biskupa Kajetana Sołtyka (około 1782 roku). Wykonano wtedy m.in. gontowe pokrycie dachu na budynkach. 

W latach następnych zamek pozostając opuszczony popadał stopniowo w ruinę. Na początku XIX wieku Austriacy urządzili w nim szpital wojskowy, który jednak wkrótce zlikwidowano. W tym czasie użytkowana była tylko część zamku zwana oficyną (pozostałe obiekty nieużytkowane popadły w ruinę). Urządzano w niej publiczne zabawy taneczne. Ostatnia z nich miała tragiczny finał – wybuchł pożar zakończony całkowitym zniszczeniem zamku. Jego ruiny stały się dla Iłżan źródłem łatwo dostępnego materiału budowlanego pozyskiwanego nawet w pewnym okresie oficjalnie m.in. na budowę fabryki fajansu Sunderlanda. 

W zamku przebywał stale biskup krakowski, goszcząc często inne wybitne osobistości z królami na czele, m.in. przebywali tu Władysław Jagiełło (1410, 1411 rok), Zygmunt I (1511 rok), Zygmunt III (1607 rok), Władysław IV (1637 rok). 

Opis (sytuacja, materiał i konstrukcja, rzut, bryła, elewacje, wnętrza, wyposażenie, instalacje). 

Położony jest na górującym nad miastem wzniesieniu wysokości 183 m n.p.m. zwanym Górą Iłżecką lub Zamkową. Od strony miasta (zachodniej) wzgórze obniża się gwałtownym uskokiem. Od wschodu łagodnie przechodzi w otaczające tereny. Góra Zamkowa, przełom rzeki Iłżanki przecinającej miasto, oddzielona jest od najwyższego wzniesienia Pogórza Iłżeckiego – Wzgórza Św. Leonarda. 

Teren Góry Zamkowej od strony zachodniej bezpośrednio graniczy z zabudową miasta położoną przy ulicach Podzamcze i Błazińska. Wejście na wzgórze prowadzi od ulicy Podzamcze, murowanymi betonowymi schodami. 

Zachowane ruiny podzielić można na dwie części: właściwy zamek wysoki posadowiony na szczycie wzgórza oraz zamek niski czy też podzamcze usytuowany od strony północnej. Kształt zamku wysokiego określony został warunkami terenowymi – ma formę nieregularnego owalu. Jest częściowo podpiwniczony. Mury zamku, posadowione bezpośrednio na pierwotnym podłożu, zostały wzniesione z łamanego kamienia wapiennego wzmocnionego na narożach również wapiennymi ciosami. 

Wjazd do zamku górnego prowadził przez bramę usytuowaną od strony zachodniej z kwadratową wieżą (XIV w.) stojącą poza głównym obwodem murów zamkowych, dostawioną do istniejącej bramy najprawdopodobniej w drugim etapie budowy zamku. Zachowały się resztki bramy z przedbramiem oraz filary zwodzonego mostu. Nieopodal nich resztki bastei i jedna ze ścian zewnętrznych ze strzelnicami kluczowymi. W części wschodniej, w obrębie murów obwodowych, usytuowana została kamienna, cylindryczna wieża wzniesiona w 1340 roku, w pierwszym etapie budowy, będąca główną wieżą zamku z wejściem obmurowanym ostrołukowym portalem. Do niedawna pozostającą w ruinie i nieużytkowaną, odremontowano i zabezpieczono z zamiarem udostępnienia jej zwiedzającym jako taras widokowy. Dlatego też wewnątrz wieży zamontowano kręcone, metalowe schody biegnące na jej szczyt, na którym znajduje się taras docelowo mający być nakryty namiotowym, łamanym dachem pokrytym przeźroczystą pleksą. 

Wnętrze zamku zostało zabudowane i powstał niewielki dziedziniec wewnętrzny. Jak można przypuszczać rozbudowy i przebudowy XVI i XVII wieku zmieniły całą bryłę zamku. Budynki wewnątrz górnego zamku były dwukondygnacyjne: w dolnej znajdowały się sklepy (pomieszczenia gospodarcze), w górnej pomieszczenia mieszkalne. Dach zasłonięty był karnesami. Na szwedzkim sztychu Pufendorfa zamek górny oraz wieża wjazdowa zamku zwieńczone są attyką prawdopodobnie z czasów przebudowy. 

Zamek niski (podzamcze) jeszcze przed wojnami szwedzkimi osłaniały fortyfikacje typu bastejowego, których fragmenty ocalałe widoczne są na północ i północny-zachód od zamku górnego w postaci ruin. W północno-zachodnim narożniku murów widoczna jest również ruina murowanej okrągłej wieży-baszty lub bastei (?). 

Można przypuszczać, że droga na zamek wiodła wzdłuż muru zachodniego bronionego bastejami i urządzeniami, które nie zostały jeszcze odsłonięte. Dotyczy to również zabudowy zamku niskiego, którego początek sięga zapewne XV wieku. W otoczeniu porozrzucane elementy kamieniarki z XVI i XVII wieku. 

Prace budowlane i konserwatorskie, ich przebieg i dokumentacja (po 1945 roku). 

1910 rok – roboty konserwatorskie pod kierunkiem Oskara Sosnowskiego przeprowadziło Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Uzupełniono wówczas poważny ubytek muru w dolnej partii wieży a także naprawiono fragmenty murów i domu mieszkalnego. Kolejne prace wykonano w latach 50-tych XX w.: wzmocniono konstrukcję wieży przez spięcie jej klamrami. W latach 70-tych w ciągu kilku sezonów zespół pracowników z Politechniki Wrocławskiej przeprowadził na zamku badania archeologiczno-architektoniczne, opracowano program kompleksowego zagospodarowania wzgórza oraz projekt konserwacji ruin. W latach 1990-1993 Muzeum Regionalne w Iłży rozpoczęło starania o zaadoptowanie zamku do celów turystycznych: wykonano schody od strony północno-zachodniej, odgruzowano dużą część dziedzińca zamku oraz piwnicę w sąsiedztwie bramy wjazdowej. W 1995 roku, wspólnie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, Rada Gminy i Miasta Iłża wykonała kolejny projekt konserwacji i adaptacji ruin. Ich autorem jest Andrzej Kadłuczka z Politechniki Krakowskiej. Dotychczas uzupełniono mury kamieniem, zamontowano metalowe schody wewnątrz wieży oraz betonowe na zewnątrz wzdłuż muru gdzie istniał drewniany ganek, wieżę ma zwieńczyć poliwinylowy dach na konstrukcji stalowej, a na ostatnim poziomie powstanie taras widokowy.

Tekst z karty ewidencyjnej zabytku z października 1997 roku, autor Jerzy Szałygin.