Wartości artystyczne ma wystrój elewacji, reprezentatywny dla stylu przejściowego od późnego baroku do wczesnego neoklasycyzmu, z interpretacją motywów dekoracyjnych w duchu sztuki ludowej.

Historia

Idzików wzmiankowany był po raz pierwszy w 1340 r., tutejsze Dobra Środkowe — w 1400 r., a folwark w 1475 r. Dobra Środkowe należały do lokalnych rodów Ziemi Kłodzkiej, których przedstawiciele w okresie od końca XV w. do 1530 r. zbudowali tu wieżę mieszkalno-obronną. Wznieśli ją od strony ulicy wiejskiej, w narożniku folwarku, na planie czworoboku, z murami o grubości ok. 120-150 cm. W latach ok. 1530-1625 Dobra Środkowe pozostawały w posiadaniu idzikowskiej linii rodziny von Reichenbach, dla której siedzibę rozbudowano. Przed 1599 r. został dobudowany do wieży murowany, piętrowy, dwutraktowy i trójdzielny dwór z centralnie usytuowaną sienią oraz z osią wyznaczoną niezależnie od osi starszej wieży mieszkalno-obronnej. Dwór ten powiększono jeszcze raz w latach 1625-1804 i fazy tej nie można wydatować precyzyjniej ze względu na wielokrotnie odbudowywanie budynku po pożarach (po 1622 r., po 1651 r. i po 1664 r.). W każdym razie dwór powiększono o krótką, pd., dwutraktową część, co uwidacznia dylatacja w jego tylnej elewacji. Nie wykluczone też, że w trakcie odbudów w 3 ćw. XVII w. budynek otrzymał wolutowe szczyty. Dwór Środkowy zapewne okresowo bywał szlachecką siedzibą, a po 1723 r., po scaleniu wszystkich idzikowskich posiadłości przez hrabiów von Wallis na Pławnicy stał się kurią majątkową lub rządcówką. I takie też funkcje pełnił, gdy dobra w Idzikowie należały do hrabiów von Magnis na Bożkowie. Oni to w 1804 r. dokonali ostatniej znaczącej przebudowy dworu. Wówczas zbudowane zostały m.in. dach mansardowy i schody. A lokalni budowniczowie wykonali obecny, późnobarokowo-wczesnoklasycystyczny wystrój elewacji z neoklasycystycznym detalem przetworzonym w duchu sztuki ludowej. Dwór przebudowywany był także na pocz. XX w. oraz w 2 poł. XX w., w tym ostatnim przypadku ze zniszczeniem oryginalnych stropów ze sztukateriami oraz stolarki.

Opis

Dwór jest murowany z kamienia, otynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta o załamanej osi. Złożony jest z części pn., dawnej wieży mieszkalnej oraz z dwufazowej nowszej partii pd. o układzie dwutraktowym, częściowo ze środkowym korytarzem. Na piętrze budynek ma układ półtoratraktowy z szerszym traktem przednim i ze skrajnym korytarzem. W centrum przedniego traktu przyziemia usytuowana jest sień nakryta sklepieniem kolebkowym z kopertowymi lunetami. Z niej dostępne są schody na piętro trójbiegowe, lustrzane, kamienno-drewniane. Wnętrza przyziemia nakryte są sklepieniami krzyżowymi, kolebkowymi z lunetami i żaglastymi na gurtach. Budynek dworu jest dwukondygnacjowy, ma dach mansardowy, a w układzie jego bryły widoczne jest wyraźnie załamanie osi na styku nowszego członu z wieżą mieszkalną. Tylko dwie elewacje dworu, frontowa, dziedzińcowa oraz boczna, pn., widoczna od strony wjazdu mają okazalszy wystrój elewacji. Jest on złożony z podziału ramowego, profilowanego gzymsu koronującego, z prostych formalnie kamiennych portalu i nielicznych obramień okien przyziemia oraz z tynkowych, uszakowych obramień okien piętra. Ich naczółki są ozdobione motywem palmety przetworzonym w ulistnione gałązki zestawione w zróżnicowanych układach. Podobne stylizowane palmety pełnią funkcję konsol pod profilowanymi gzymsami nadokiennymi. Wystrój pn. elewacji szczytowej dworu uzupełnia centralnie usytuowane, ślepe okno malowane na tynku wraz z obramieniem, wprowadzone dla uzyskania efektu regularności układu otworów piętra. Ponadto pn. elewacja szczytowa i szczytowa elewacja pd. zwieńczone są pozostałościami wolutowych szczytów. Elewacja tylna rozwiązana została w sposób użytkowy, ma nieregularny rozkład otworów okiennych oraz ślady wielokrotnych przebudów. Niemniej widać, że okna piętra były na pocz. XIX w. większe i miały tynkowe obramienia listwowe.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 09.07.2015 r.