Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1255, w 1400 r. Hrubieszów otrzymał prawa miejskie. Od 1. poł. XV w. było to starostwo niegrodowe, należące w XVIII w. do Potockich h. Pilawa. Franciszek Salezy Potocki, wojewoda kijowski, ostatni faktyczny starosta miał tu (w pobliżu zrujnowanego zamku) drewniany dwór, odnotowany w inwentarzu z 1772 r. sporządzonym podczas przekazania starostwa synowi Stanisławowi Szczęsnemu. W kontekście powyższego inwentarza i dalszej historii własnościowej niejasna pozostaje data powstania obecnego dworu, którego barokowa bryła wskazywałaby na wcześniejszy czas powstania niż data „1791” umieszczona na portyku. Na przełomie XVIII i XIX w. rząd austriacki wymienił starostwo hrubieszowskie z hrabią Ignacym Cetnerem, wojewodą bełskim i Hrubieszów stał się miastem prywatnym. Wkrótce dobra zostały sprzedane Aleksandrowi i Annie Sapiehom, którzy nabyli je na rzecz Stanisława Staszica (nie będąc szlachcicem nie miał prawa posiadania ziemi na terenie Austrii). W 1816 r. Staszic założył słynną fundację „Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie”. Dwór został wyłączony z fundacji i przekazany za zasługi prawne Józefowi Wężykowi - Widawskiemu. Otoczony jedynie z kilkumorgowym ogrodem ciągnącym się do rzeki, miał charakter siedziby podmiejskiej. W 1812 r. został zakupiony przez aptekarza Jana Terleckiego, który umieścił w nim aptekę. Po nabyciu w 1848 r. przez Piotra Aleksandra Du Château (także farmaceutę), potomka oficera napoleońskiego, dwór pozostał przez ponad sto lat w rękach tej rodziny. Ostatnią właścicielką była z Maria Du Château z domu Mazaraki, od której w 1971 r. dwór został odkupiony na cele społeczne i przeznaczony na muzeum oraz siedzibę Towarzystwa Regionalnego.

Opis

Zespół dworski położony w południowej części miasta, nad rzeką Huczwą, w sąsiedztwie nieistniejącego zamku, przy ul. 3 Maja. W skład zespołu wchodzi dwór oraz, powiązane z nim za pomocą łączników, dwie oficyny usytuowane po obu stronach niewielkiego dziedzińca z gazonem. Dwór barokowy. Zbudowany na planie prostokąta, parterowy, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Układ wnętrza dwutraktowy, trójdzielny, z hallem i salonem na osi (częściowo przekształcony w 1941 roku i później). Dwór murowany z cegły, otynkowany. W części wschodniej pomieszczenia parteru nakryte sklepieniami kolebkowymi i krzyżowymi, piwnice sklepione kolebkowo. Elewacja frontowa (północna) dziewięcioosiowa, z wgłębnym, piętrowym portykiem o czterech toskańskich kolumnach dźwigających uproszczone belkowanie i trójkątny fronton o wklęsłych zakończeniach. W tympanonie frontonu czterolistny otwór w obramieniu i data 1791. Naroża dworu ujęte pilastrami, elewacje zwieńczone profilowanym gzymsem. Otwory okienne prostokątne (w łączniku zamknięte półkoliście), część ujęta profilowanymi opaskami. Oficyny: zachodnia zapewne z ok. poł. XIX w. i wschodnia z 1941 r. - utrzymane w stylistyce dworu. Wzniesione na planie prostokąta, parterowe, murowane, nakryte dachami naczółkowymi. Pod oficyną wschodnią zasypane piwnice pochodzące zapewne z wcześniejszego obiektu. Dziedziniec od ulicy oddzielony ażurowym ogrodzeniem z ok. poł XIX wieku, przekształcanym w XX w.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 30-06-2015 r.