W jego skład wchodziły: gród, otwarte osady przygrodowe i kilka cmentarzysk kurhanowych (liczących ob. od kilku do ponad stu kurhanów), położonych przeważnie wzdłuż lewego brzegu Wieprza. Unikatowy element w krajobrazie Roztoczańskiego Parku Narodowego i Roztocza.

Usytuowanie i opis

Cmentarzysko w Guciowie (stanowisko 3) znajduje się ok. 500 m na zachód od zabudowań wsi Guciów i ok. 300 m na południe od szosy wyjazdowej z Guciowa w kierunku Obroczy. Jest położone na niewielkim wzniesieniu w lewobrzeżnej części doliny bezimiennego cieku wpadającego do rzeki Wieprz. Znajduje się w obrębie oddziału leśnego nr 195 Nadleśnictwa Zwierzyniec, w miejscu o lokalnej nazwie „Popławek”, położonego na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Dzięki dodatkowej ochronie prawnej stanowisko i jego najbliższe otoczenie są wyłączone z gospodarki leśnej. Cmentarzysko składa się z dwudziestu czterech kopców oznaczonych numerami 36-59, ciągnących się półkoliście z północy na południe i południowy zachód. Niewielkie kopce ziemne są rozlokowane w trzech skupiskach (trzy kurhany oraz osiem i trzynaście kurhanów w każdym) na pow. ok. 1 ha. Mają nasypy o kolistych i owalnych zarysach, z przeciętną wysokością 0,3-0,7 m i średnicą 7-8 m. Nie zaobserwowano poważnej niwelacji nasypów kopców, gdyż środowisko leśne skutecznie zabezpiecza je przed naturalnym rozsuwaniem i rozmywaniem, nie stwierdzono także działalności „poszukiwaczy skarbów”. Usytuowanie omawianych kurhanów w granicach Roztoczańskiego Parku Narodowego sprzyja ich ochronie i zabezpiecza przed niepożądaną ingerencją w strukturę zabytkową obiektów.

Historia

Cmentarzysko kurhanowe (stanowisko 3) na terenie ob. wsi Guciów funkcjonowało we wczesnym średniowieczu (VII/VIII-VIII/IX wiek). Założono je jako jedno z kilku cmentarzysk obok dynamicznie funkcjonującego grodu i otwartych osad przygrodowych.

Kurhany w Guciowie po raz pierwszy zarejestrował Mikołaj Stworzyński na pocz. XIX wieku.

Stan i wyniki badań

Badania zwiadowcze przeprowadzili w 1959 r. J. Machnik i A. Kulczycka-Leciejewiczowa (Zakład Archeologii Małopolski IHKM PAN w Krakowie). Wówczas na stanowisku 3 zbadano cały kurhan nr 43. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska i wstępną inwentaryzację kurhanów wykonał w 1955 r. J. Fellmann pod nadzorem M. Drewki. Badania powierzchniowe Archeologicznego Zdjęcia Polski na stanowisku przeprowadziła w 1983 r. H. Wróbel. Przebadany w całości kopiec nr 43 jest położony w grupie ośmiu kurhanów usytuowanych w północnej części cmentarzyska. Zły stan zachowania obiektu w terenie wynika z obsuwania się warstw po spadku zbocza ku północy. Przed podjęciem badań wysokość nasypu wynosiła 0,6 m. Podstawa miała kształt kolisty średnicy 7-8 m. W trakcie badań wyznaczono układ nawarstwień wnętrza nasypu kopca i zaobserwowano od północnego zachodu ślady zagłębienia po wybranej ziemi - rów szerokości 1,5 m i miąższości 0,4 m. Stwierdzono duże prawdopodobieństwo istnienia w tym kurhanie grobu popielnicowego w jamie i jakiejś formy grobu nakurhanowego popielnicowego, w którym pochowano zapewne jedną osobę (lub niewiele więcej osób). Wśród ułamków ceramiki udało się wyróżnić fragmenty piętnastu naczyń, które zalegały w kilku skupiskach, z wyjątkiem kilkudziesięciu skorup jednego okazu i pojedynczych fragmentów ceramiki pochodzącej z sześciu różnych naczyń znalezionych w obrębie jednego skupiska. W trakcie późniejszych badań powierzchniowych i doraźnych zwiadów terenowych w nasypach kopców i w ich najbliższym otoczeniu nie odnotowano obecności ruchomych zabytków archeologicznych.

Dostęp do zabytku ograniczony. Cmentarzysko kurhanowe można zwiedzać po uprzednim uzgodnieniu z dyrekcją Roztoczańskiego Parku Narodowego.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 16.08.2014 r.