Historia

Spichlerze w Grudziądzu pojawiły się m. in. dzięki wystawieniu przez Mistrza krajowego Prus Meinharda von Querfurta w dniu 18-06-1291 r., specjalnego przywileju. Dokument ten umożliwił miastu uzyskanie pozwolenia na handel oraz zapewnił posiadanie ściśle określonego miejsca, obejmującego teren wewnątrz murów obronnych, a także łąk i ogrodów do nich przylegających. Dokładnie nie wiadomo, kiedy powstawały pierwsze spichrze. Szacuje się, że miało to miejsce przed latami 1346-1351, kiedy to Rada Miasta Grudziądza wydała dokument przekazujący istniejące magazyny nadwiślańskie do dyspozycji mieszczaństwa. Dzięki spichrzom Grudziądz pośredniczył w skupowaniu i zbywaniu zboża z płn.-wsch. terenów ziemi chełmińskiej.

Miasto było drugim tego typu największym (po Chełmnie) ośrodkiem na szlaku Toruń-Gdańsk. W 1504 r., wzdłuż dzisiejszej ul. Spichrzowej, stało 14 magazynów; 100 lat później było ich 16. Podczas odbijania Grudziądza z rąk Szwedów w 1659 r., w pożarze spłonęło 10 z nich. Odbudowa trwała do XVIII wieku. W tym czasie szersze parcele podzielono na węższe, co spowodowało zwiększenie liczby obiektów do 30. Spichrze były łączone z nadbrzeżem drewnianymi rynnami, którymi bezpośrednio zsypywano zboże na łodzie i statki.

Opis

Zespół 20 spichlerzy tworzy zabudowę zwartą wzdłuż ul. Spichrzowej, usytuowanej w płn.-zach. części starego miasta, czyli wzdłuż wschodniego biegu Wisły. Spichlerze położone są na skarpie, od strony Wisły posiadają do sześciu kondygnacji, a od strony miasta - jedną lub dwie. Budowle o grubych, masywnych, oszkarpowanych murach ceglanych, z licznymi przemurowaniami. Pierwotnie wszystkie z niewielkimi oknami, obecnie powiększonymi. Spichrze ustawione kalenicowo i przykryte dachami dwuspadowymi. Wewnętrzne konstrukcje były wykonane z drewna. Część spichrzów współcześnie otynkowana i przebudowana na potrzeby funkcji mieszkalnych, magazynowych, muzealnych lub użytkowych.

Przykładowy spichlerz (nr 9) został zbudowany w latach 1346-1351, odbudowany po zniszczeniach pożaru w 1659 roku. Od strony Wisły sześciokondygnacyjny, od ulicy dwukondygnacyjny, podparty trójuskokową skarpą w płd.-zach. narożu, pięcioosiowy, zwieńczony profilowanym gzymsem. Okna oraz wejście zamknięte łukami odcinkowymi. Szczyt spichrza - od strony południowej, trójkątny z prostym gzymsem. Dach budynku - siodłowy, kryty dachówką. W ścianie frontowej od ul. Spichrzowej widoczna wmurowana kula armatnia z okresu wojen szwedzkich. Spichlerz zaadaptowany został na muzeum. Obecnie na czterech kondygnacjach mieszczą sale ekspozycyjne.

Zabytek dostępny z zewnątrz. Wewnątrz - w zależności od pełnionej funkcji -pomieszczenia prywatne i użytkowe niedostępne, zaś muzealne możliwe do zwiedzenia w godzinach otwarcia placówki.

Oprac. Filip Badowski, OT NID w Toruniu, 25-11-2015 r.