Historia

Gminę ewangelicką w Grodkowie utworzono w 1773 roku. Pierwszy kościół w konstrukcji szkieletowej z wieżą murowaną wzniesiono w 1786 roku staraniem ówczesnego pastora Rimanna i parafian. Kościół po 40 latach użytkowania wymagał gruntownych napraw. Sprawa remontu przeciągnęła się aż do 1843 roku, wówczas Fryderyk Wilhelm IV zlecił Illingowi budowniczemu z Nysy, wykonanie planu budowy nowego kościoła. Przetarg na budowę nowej świątyni wygrał cieśla Worbs oraz mistrz murarski Heumann. Istniejący kościół wzniesiono w 1846 r., a uroczyste poświęcenie przez superintendenta Dr Hahna odbyło się w 1847. W 1930 roku usunięto z wieży kulę. Działania wojenne nie dotknęły świątyni ewangelickiej tak dotkliwie (wymieniono jedynie dach oraz uprzątnięto wnętrze po wojsku radzieckim m.in. z końskich zanieczyszczeń), urządzono w nim wówczas kościół katolicki i do końca 1946 roku, odprawiano w nim msze w tym wyznaniu. Po remoncie kościoła parafialnego w Grodkowie, ewangelicy powrócili do swojej świątyni. Jednak ze względu na stale malejącą liczbę wiernych zaprzestano odprawiania mszy. Odtąd kościół przestał być używany. W 1952 roku, gdy do Grodkowa i okolicznych PGR-ów przybyła protestancka ludność pochodzenia wołyńskiego – kościół został ponownie odnowiony. Po 1956 roku, gdy ewangelicy opuścili Grodków, świątynia została zamknięta i sukcesywnie niszczeje.

Opis

Świątynia usytuowana jest w północno-wschodniej części miasta, w obrębie średniowiecznego układu urbanistycznego. Położona jest we wschodniej pierzei ul. Świerczewskiego. Wzniesiona została z cegły, olicowana cegłą ceramiczną w wątku krzyżowym, na fundamencie z kamienia łamanego. Kościół grodkowski jest orientowanym, trójnawowym założeniem o układzie prostokąta, z półkolistą apsydą od wschodu. Po stronie zachodniej znajduje się pięciokondygnacyjna wieża wtopiona w korpus kościoła, tworząca w fasadzie nieznacznie wysunięty ryzalit. W jej przyziemiu mieści się portal wejścia głównego, poprzedzony stopniami. Wewnątrz nawy rozdzielone zostały dwunastoma kamiennymi kolumnami, dźwigającymi pierwotnie drewniane empory. Wnętrze świątyni oświetlają otwory okienne rozglifione od zewnątrz oraz zamknięte łukiem pełnym. W nawach bocznych są to okna większe, nawę główną doświetlają pary mniejszych okien w formie biforium, rozdzielone granitowymi filarkami. Pierwotnie świątynię przykrywały dachy siodłowe, nad nawami bocznymi pulpitowe. Obecnie zachował się jedynie ostrosłupowy hełm, kwadratowej wieży. Surową powierzchnię ścian zewnętrznych uzupełniają dekoracje wykonane z cegieł, kształtek ceramicznych oraz zendrówki, którą posłużono się do wykonania geometrycznych wzorów m.in. występujących w polach apsydy – rombów i krzyży.

Z zewnątrz zabytek ogólnodostępny.

Oprac. Katarzyna Latocha, OT NID w Opolu, 26-10-2018 r.