Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1A - Zabytek.pl

grodzisko, st. 1A


grodzisko wczesne średniowiecze (X - poł. XIII w.) Gródek

Adres
Gródek

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. hrubieszowski, gm. Hrubieszów

Grodzisko stanowi pozostałość historycznego grodu Wołyń, jednego z tzw.Grodów Czerwieńskich.

Szacuje się, że cały zespół osadniczy Wołynia liczył ok. 15 ha powierzchni. W jego skład wchodziły gród właściwy, podgrodzie i otwarte osady przygrodowe.

Usytuowanie i opis

Grodzisko znajduje się w północnej części wsi Gródek Nadbużny, przy ujściu Huczwy do Bugu, na wybitnym cyplu odciętym głębokim przekopem od wysokiej terasy nadzalewowej Huczwy. Obecnie jest nazywane „Zamczyskiem”, wcześniej było zwane „Horodyskiem”, nazwa ta jednak z czasem przeszła na płaskowyż leżący ok. 1 km na południe od grodziska. Grodzisko o pow. ok. 1 ha jest mocno wyeksponowane w terenie. Różnica wysokości między podstawą grodziska i koroną wału wynosi ok. 20 m. W przybliżeniu kolisty majdan otacza pojedynczy i dość dobrze zachowany wał ziemny szerokości 5-10 m u podstawy i wysokości 2-4 m. Od reszty wysoczyzny grodzisko oddziela fosa szerokości 10-20 m, użytkowana dziś jako lokalna droga.

Historia

Gród z podgrodziem na terenie dzisiejszej wsi Gródek funkcjonował we wczesnym średniowieczu (X-XIII wiek). Założono go na terenie intensywnego osadnictwa pradziejowego. Upadek grodu nastąpił prawdopodobnie w wyniku najazdu tatarskiego (w 1241 roku?). W XIII-XV i XVIII w. teren grodziska użytkowano jako cmentarz. W XVII w. stały tu zabudowania dworskie. Na grodzisku odkryto także okopy strzeleckie z I i II wojny światowej.

Zachowane relikty ziemnych wałów grodziska w Gródku Nadbużnym i rozpościerające się nieopodal rozległe wzniesienie były utożsamiane z grodem Wołyń już w XV w. przez Jana Długosza w Rocznikach czyli Kronikach Sławnego Królestwa Polskiego. Według kronikarza Nestora, w 1018 r. przez Bug obok grodziska miał się przeprawiać Bolesław Chrobry podczas wyprawy przeciwko księciu kijowskiemu Jarosławowi Mądremu.

Stan i wyniki badań

Prace archeologiczne na stanowisku były prowadzone w latach 1952-1955 w ramach programu „Badania nad początkami Państwa Polskiego” i funkcjonowania „Stacji Archeologicznej Grody Czerwieńskie IHKM PAN”. Przebadano ponad jedną trzecią powierzchni grodziska, sondażowo zbadano także przyległe osady. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonał J. Fellmann w 1952 roku. Badania powierzchniowe Archeologicznego Zdjęcia Polski na stanowisku przeprowadził S. Jastrzębski w 1986 roku. Na podstawie badań ustalono, że grodzisko ma wyjątkowo skomplikowaną sytuację stratygraficzną. Jego teren był użytkowany intensywnie jeszcze przed powstaniem grodu, w trakcie wykopalisk natrafiono bowiem na obiekty neolityczne (dwa groby kultury lubelsko-wołyńskiej ceramiki malowanej), jamę kultury łużyckiej o bliżej nieokreślonej funkcji i groby z okresu rzymskiego. Najstarszy poziom użytkowy związany z funkcjonowaniem grodu jest datowany na X wiek (takie jest datowanie odsłoniętych w centralnej części grodziska pozostałości zabudowy mieszkalno-gospodarczej z półziemiankami). Zachowany wał usypano w XI w. po częściowej niwelacji pierwszych umocnień. Obwód grodu wynosił w tym okresie ok. 260 m. Wał został w dużym stopniu zniszczony prawdopodobnie w poł. XIII stulecia. Jego relikty noszą ślady spalenia od strony wnętrza grodu. Z drugiej fazy zabudowy grodu pochodzą zarejestrowane na terenie majdanu półziemianki i nieco młodsze budowle naziemne. Wśród licznego materiału zabytkowego na szczególną uwagę zasługują szklane bransolety (potwierdzające wpływy ruskie), kabłączki skroniowe (świadczące o kontaktach ze światem zachodniosłowiańskim), elementy uzbrojenia: fragmenty kolczugi, topór, duża liczba grotów strzał i dużych rozmiarów noży-sztyletów, a także ołowiana pieczęć/plomba, pochodzącą prawdopodobnie z XI wieku. Od wschodniej strony funkcjonowało mieszkalno-gospodarcze podgrodzie. Między VIII a XI w. duże osiedle rolniczo-hodowlane funkcjonowało także na północnym brzegu Huczwy, w odległości ok. 200 m od grodziska. Po jego likwidacji osadnictwo skoncentrowało się na prawym brzegu Huczwy, w bezpośredniej bliskości grodu.

Zabytek dostępny. Grodzisko leży na trasie: „Szlaku Nadbużańskiego”, „Nadbużańskiego Szlaku Rowerowego”, Ścieżki Historyczno-Przyrodniczej „Królewski Kąt”, Lokalnej Trasy Turystycznej „Nadbużański Tramp”, Transgranicznej Trasy Turystycznej, Transgranicznego Szlaku Turystycznego.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 20.09.2014 r.

 

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1236, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2263951,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.207050