Fort posiada również duże walory krajobrazowe - zachowany system zieleni maskującej. Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1891-1893, w międzypolu pomiędzy głównym artyleryjskim fortem GHW V Grochowce a fortem artyleryjskim W VI Iwanowa Góra (Helicha), zbudowano międzypolowy fort obrony bliskiej przeznaczony dla piechoty i lekkiej artylerii. Od położonej na zach. od niego gajówki (Hegerhaus), nazwany został „Leśniczówka-Grochowce” (Jägerhaus Grochowce). Znany jest także jako fort Va „Biadoliny”. Fort uzbrojono początkowo w 4 armaty 8 cm Feldkanone M. 75 na wysokich lawetach fortecznych, zmienionych następnie na 4 armaty polowe 9 cm Feldkanone M. 75/96, także na wysokich lawetach M. 75. Załogę fortu stanowiła ½ kompanii piechoty, 41 artylerzystów i 4 pionierów (saperów). Ze względu na szczupłość miejsca w niewielkich koszarach szyjowych oraz ze względów sanitarnych, budynki kuchni i magazynu żywności zlokalizowano na zapolu, na zewnątrz pn.-zach. części fosy szyjowej.

Po 1903 r. zbudowano nowy odcinek rokadowej drogi fortecznej biegnący zapolem fortu GZW Va. Przy tej drodze zlokalizowano baterię nr 2 dla 4 moździerzy 15 cm Belagerungsmörser M. 80. Wraz z tą baterią fort GZW Va utworzył niewielką grupę fortową w VII obwodzie obronnym Pikulice i miał za zadanie wspieranie fortu GHW V Grochowce w obronie bliskiej.

W czasie drugiego oblężenia twierdzy (9.11.1914–22.03.1915), w dn. 27-28.12.1914 r., bateria moździerzy wspierała zapewne wypad z twierdzy w kierunku pd.-zach., który miał na celu przełamanie pierścienia oblężenia i połączenie się z głównymi siłami austro-węgierskimi prowadzącymi kontrofensywę w okolicy Leska i Sanoka. Podczas kapitulacji twierdzy 22.03.1915 r. wysadzono w powietrze kaponierę szyjową i schron pogotowia z magazynem amunicji. Podczas 3 oblężenia twierdzy w dn. 4.06.1915 r. fort zdobyły wojska niemieckie. W okresie międzywojennym rozebrano koszary szyjowe i kuchnię w celu pozyskania materiałów budowlanych.

Opis

GZW Va „Leśniczówka-Grochowce” (Gürtel-Zwischenwerk Va Jägerhaus Grochowce) jest międzypolowym fortem piechoty, przeznaczonym do obrony bliskiej. Zlokalizowany jest w pn. krańcu wsi Grochowce, na kulminacji wzgórza 291,22 m n.p.m., po pn.-zach. stronie głównej, rokadowej drogi fortecznej. Nowsza droga rokadowa przebiega po pn. stronie fortu, w pobliżu dna doliny na zapolu. Do fortu prowadzą dwie drogi dojazdowe: starsza od strony pd., z głównej rokady i nowsza od strony pn.-wsch., z nowej rokady.

Powierzchnia fortu: w obrysie fosy ok. 1,5 ha, w granicach działek fortecznych wraz z drogą dojazdową: 2,7 ha.

Fort zbudowany jest na planie półkola, otoczony suchą fosą o spłaszczonym stoku. Zachowane są partie ziemne – wał piechoty, część poprzecznic oddzielających stanowiska armat, wał chroniący koszary, fosa z spłaszczonym stokiem i niskim przeciwstokiem oraz częściowo pełnoprofilowa fosa szyjowa. Na osi fortu zachowany jest schron centralny o ścianach ceglanych i granatoodpornym stropie stalobetonowym – warstwa betonu wylana na podkładzie z dwuteowych belek stalowych. Przed schronem centralnym, przy wale, znajdują się ślady schronu pogotowia z magazynem amunicji. Pomiędzy schronami znajdują się dwie wybieżnie  na pozycje na wale (z reliktami ścian bocznych). Od strony zapola znajdują się ruiny koszar szyjowych z zachowaną ścianą narażoną i ścianami bocznymi. Czytelny jest system zieleni maskującej – maska czołowa na linii fosy, maska tylna i maski boczne. 

Fort dostępny jest do zwiedzania bez ograniczeń.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 20.10.2017 r.