Zmodernizowany został do obrony bliskiej tuż przed wybuchem I wojny światowej. Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1854-1855, w ramach budowy wokół Przemyśla fortyfikacji pierwszego obozu warownego na szczycie Iwanowa Góra, w pd. części pierścienia, rozpoczęto budowę szańca artyleryjskiego nr 31, typu FS (Feuer-Schanze). Nieukończony szaniec FS przebudowano w 1878 r. na szaniec artyleryjski VI „Iwanowa Góra”. W ramach budowy stałych fortyfikacji Twierdzy Przemyśl w 1887 r. przebudowano szaniec na stały fort artyleryjski W VI „Iwanowa Góra”. Na mapie twierdzy Festung-Umgebungs-Plan von Przemyśl z l. 1895-1897 fort nosi oznaczenie Werk VI (Iwanowa góra). Jego zadaniem było panowanie nad grzbietem wzgórz Helicha oraz obrona międzypól w kierunku fortów V i VII. W 1909 roku fort VI uzbrojony był w 6 dział 9 cm M.75/96 na wysokich lawetach i 4 takie działa na lawetach polowych oraz 2 moździerze 15 cm M.78 do ostrzeliwania jarów. W tym czasie fort posiadał już oznaczenie funkcjonalne Gürtelhauptwerk (główne dzieło pierścienia). Załoga fortu złożona była z ½ kompanii piechoty, 163 artylerzystów i 9 pionierów (saperów). Fort zmodernizowano w l. 1913-1914 rozbudowując stanowiska przeznaczone do obrony bliskiej. W czasie 1-go oblężenia twierdzy (18.09-9.10.1914) fort VI nie był atakowany. Podczas drugiego oblężenia (9.11.1914-22.03.1915) toczyły się zażarte walki na przedpolu fortu o polowe pozycje obronne „Helicha” i „Pod Mazurami”. Przed kapitulacją fort został częściowo wysadzony w powietrze. Podczas 3-go oblężenia (29.05-4.06.1915) fort zajęły szturmem wojska niemieckie i austro-węgierskie. W latach 1920-1930 dokonano częściowych rozbiórek.

Opis

Fort GHW VI „Iwanowa Góra” (Gürtelhauptwerk V Iwanowa Góra), jest fortem artyleryjskim jednowałowym zbudowanym w systemie fortowym ześrodkowanym. Fort zlokalizowany jest na pn.-zach. od wsi Grochowce, na zalesionym szczycie wzgórza Iwanowa Góra 400 m n.p.m. Powierzchnia fortu w granicach działki fortecznej - ok. 2,9 ha wraz z dojazdową drogą forteczną.

Fort zbudowany jest na planie 6-boku z półkolistą basteją bramną od strony pn.-wsch. W wale szyjowym zachowane są pozostałości bramy. Dzieło otacza głęboka, sucha fosa, z ruinami 2 kaponier przeciwstokowych oraz wał z poprzecznicami oddzielającymi stanowiska armat. W poprzecznicach rozmieszczone są sklepione kolekkowo schrony pogotowia oraz hangary dla dział z ścianami murowanymi z kamienia i stropami betonowymi na gęsto ułożonych belkach stalowych. Wał posiada kamienne przedpiersie z wnękami na amunicję strzelecką. W załamaniach wału znajdują się stanowiska karabinów maszynowych w formie wgłębień w linii przedpiersia. W centrum fortu znajdują się pozostałości koszar (ściana narażona i boczne ściany wybieżni z półkolistą wnęką studni) oraz schronu centralnego, z którego zachowała się jedna kazamata, pierwotnie o funkcji kuchennej, murowana z kamienia, przykryta stropem betonowym na belkach stalowych. Koszary i schron centralny osłonięte są wałem ziemnym. W murze pomiędzy koszarami a schronem centralnym zachowana jest tablica z datą budowy (przebudowy) oraz nazwą jednostki wojskowej prowadzącej prace budowlane. Zachowana jest także poterna prowadząca do lewoskrzydłowej kaponiery. Wąskie wejście do poterny zlokalizowane jest w pobliżu przedpiersia w pd. narożnika wału lewego czoła.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Fort znajduje się na „Fortecznej Trasie Rowerowej - część południowa” oraz na czarnym szlaku fortecznym - odcinek południowy.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 20-05-2015 r.