Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

fort GW V Grochowce - Zabytek.pl

fort GW V Grochowce


architektura obronna 1880 r. Grochowce

Adres
Grochowce

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przemyski, gm. Przemyśl

Fort artyleryjski GHW V jest jednym z najlepiej zachowanych stałych dzieł obronnych zbudowanych podczas trzeciego etapu budowy twierdzy.

Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1854-1855, w ramach budowy wokół Przemyśla fortyfikacji pierwszego obozu warownego na pn. od wsi Żurawica, w pn. części pierścienia, zbudowano szaniec artyleryjski nr 28, typu FS (Feuer-Schanze). W ramach budowy stałych fortyfikacji Twierdzy Przemyśl w l. 1883-1885, przebudowano szaniec na stały fort artyleryjski główny GHW V „Grochowce”. Projektantem fortu był inż. gen. mjr. Anton Werner. Na mapie twierdzy Festung-Umgebungs-Plan von Przemyśl fort nosi oznaczenie Lagerfort V (Grochowce). Zadaniem fortu było panowanie nad wzgórzami na pn. od Kniażyc i Darowic oraz obrona międzypól w kierunku fortów IV i VI. W 1909 roku fort uzbrojony był w 4 działa 12 cm M.61 na wysokich lawetach i 4 działa polowe 9 cm M.75/96 na wysokich lawetach na wałach czół i barków, 2 moździerze 15 cm M.78 do ostrzeliwania jarów oraz 8 dział 15 cm Granatkanone w kaponierach czołowej i barkowych do obrony fosy, na lawetach kazamatowych. Załoga fortu złożona była z komendanta, 5 oficerów, 2 ogniomistrzów, 176 artylerzystów, 126 żołnierzy piechoty, 8 pionierów (saperów) i lekarza. W czasie 1-go oblężenia twierdzy (18.09-9.10.1914) fort V wraz sąsiednimi bateriami w dniach 5-7.10.1914 r. powstrzymał gwałtowny szturm rosyjski na sąsiedni fort IV Optyń. Przed poddaniem twierdzy w drugim oblężeniu (9.11.1914-22.03.1915) wysadzono w powietrze kaponiery w fosie. Podczas 3-go oblężenia (29.05-4.06.1915) fort zajęły wojska niemieckie i austro-węgierskie. W latach 1920-1930 dokonano częściowych rozbiórek, głównie elementów ceglanych.

Opis

Fort GHW V „Grochowce” (Gürtelhauptwerk V Grochowce), jest fortem artyleryjskim jednowałowym, zbudowanym w systemie fortowym ześrodkowanym. Fort zlokalizowany jest w wsch. części Grochowiec, po pn.-wsch. stronie zabudowań wsi. Powierzchnia fortu - ok. 6,9 ha w granicach działki fortecznej, wraz z dojazdową drogą forteczną.

Fort zbudowany jest na planie detaszowanego bastionu. Dzieło otacza głęboka, sucha fosa, z częściowo zachowanym murem Carnota oraz ruinami 3 kaponier stokowych. W części szyjowej poszerzona fosa tworzy obszerny plac broni, osłonięty ziemną basteją na planie bastionu, przez którą prowadzi wjazd do fortu. Szyja fortu zamknięta jest koszarami z sienią wjazdową w osi środkowej. W środkowej części sieni znajdują się wejścia do korytarzy biegnących wzdłuż ściany narażonej, prowadzących do wszystkich kazamat mieszczących pierwotnie: izby mieszkalne żołnierzy i oficerów, izbę komendanta, dyżurkę, kuchnie, magazyny żywności, toalety i umywalnie. Sień wyprowadza na wąski dziedziniec zamknięty schronem centralnym mieszczącym pierwotnie magazyny wydawcze amunicji działowej z laboratoriami, lokal opatrunkowy, ubikacje i schron pogotowia bojowego, z wybieżniami na stanowiska bojowe na wale głównym. Koszary i schron centralny osłonięte są wałami ziemnymi. Na osi schronu pogotowia bojowego zlokalizowano wejście do poterny prowadzącej do zrujnowanej kaponiery czołowej. Wybieżnie na wał prowadzą także ze skrzydłowych części koszar. Zlokalizowane są na przedłużeniu bocznych sieni, obok kazamat ubikacji. Wał główny czół i barków z poprzecznicami mieszczącymi schrony pogotowia. Ze skrajnych schronów w obu czołach prowadzą schody i poterny do zrujnowanych kaponier barkowych. Pomiędzy poprzecznicami rozmieszczone były stanowiska ogniowe dział oraz piechoty. Wszystkie kazamaty, sień i poterny posiadają betonowe sklepienia. Elewacja koszar i schronu centralnego - z półkolistymi otworami kazamat. Murowane zamknięcia kazamat zostały rozebrane w okresie międzywojennym.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Fort znajduje się na „Fortecznej Trasie Rowerowej - część południowa” oraz na czarnym szlaku fortecznym - odcinek południowy.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 21-04-2015 r.

Rodzaj: architektura obronna

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  betonowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BL.4963, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BL.27264