XX w. Świątynię wzniesiono wg proj. znanego architekta poznańskiego – Stanisława Mieczkowskiego. Ukształtowanie bryły, detal architektoniczny oraz wyposażenie wnętrza charakteryzuje się wysoką klasą artystyczną. W Muzeum Archeologicznym w Poznaniu przechowywany jest pochodzący z Grabowa Królewskiego gotycki ołtarz szafiasty z ok. 1375 r.

Historia

Grabowo Królewskie było wsią królewską, tworzącą wraz z szeregiem innych wsi pyzdrski klucz dóbr królewskich. Miejscowość dzierżawiona była przez wielkopolskie rodziny, m. in. Tomickich, Iwińskich, Rozdrażewskich, Radolińskich i Lipskich. Przywilej na wójtostwo wystawił Władysław Jagiełło, a odnowił w 1517 r. starosta Mikołaj Lasota Zaborowski. W 1657 roku wieś została spalona w czasie walk ze Szwedami. 

Po rozbiorach Polski Grabowo Królewskie znalazło się w zaborze pruskim. Dobra zostały przejęte przez państwo i sprzedane majorowi von Grawert (1795). W latach późniejszych właścicielami wsi była rodzina Műllerów. Ok. roku 1840 majętność wykupił Stanisław Florian Łaszczyński. Po jego śmierci gospodarował tu jego syn Władysław Maurycy, który w 1880 r. sprzedał majętność rodzinie Schulz. Ostatnimi przed II wojną światową właścicelami Grabowa Królewskiego byli od 1921 r. Witold Saryusz i Wanda Wilkoszewscy.

Kościół w Grabowie Królewskim, noszący pierwotnie wezwanie św. Jadwigi, powstał zapewne w XIV w przy lokacji wsi na prawie niemieckim. Parafia, obejmująca Grabowo i pobliską Krzywą Górę, wydzielona została z parafii biechowskiej. W 1406 r. wzmiankowany jest pleban Maciej. Wg akt wizytacyjnych z 1695 r. kościół był drewniany, kryty szkudłami, poświęcony w 1522 r. przez sufragana poznańskiego Wojciecha. W końcu XVIII w. budynek ten był w złym stanie, a odrestaurował go ówczesny dzierżawca Grabowa Królewskiego Wojciech Radoliński. Stan kościoła w 1828 r. określono jako dobry, jednak wkrótce budynek musiał ulec zniszczeniu. W 1841 r. wzniesiona została nowa, również drewniana świątynia. Koszty budowy pokrył ówczesny dziedzic Stanisław Łaszczyński oraz włościanie grabowscy i krzywogórscy.

Zachowany do dziś neobarokowy kościół wzniesiony został w latach 1925-27 z fundacji ówczesnego właściciela Grabowa Królewskiego Witolda Saryusza Wilkoszewskiego. Plany wykonał znany architekt poznański Stanisław Mieczkowski. Stary, drewniany budynek został obudowany murowanymi ścianami, rozebrano go dopiero po ukończeniu nowej świątyni. W okresie okupacji hitlerowskiej, kiedy większość kościołów katolickich na terenie powiatu wrzesińskiego została zamknięta, pozostawiono jedynie dwa kościoły: dla katolików niemieckich – w Biechowie oraz dla katolików polskich – w Grabowie Królewskim.

Opis

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Grabowie Królewskim usytuowany jest w zachodniej części wsi, po północnej stronie głównej drogi wiejskiej, odchodzącej na wschód od szosy z Wrześni do Pyzdr. Orientowany kościół otoczony jest zadrzewionym terenem (d. cmentarz przykościelny), ogrodzonym niskim otynkowanym murem, zakończonym tralkowa balustradą. Na teren kościoła prowadzi brama z dwiema furtkami, ujeta boniowanymi słupami, zwieńczona przerwanym naczółkiem. W pobliżu bramy, po stronie północnej, wznosi się niska dzwonnica o ażurowej konstrukcji z metalowych prętów, wzniesiona na planie dziesięciokąta, nakryta kopułą wspartą na betonowych kolumnach, zwieńczoną latarnią i krzyżem. Po stronie południowej bramy znajduje się murowana kaplica-kostnica, wzniesiona na planie prostokąta z półkolistą absydą, nakryta dwuspadowym daszkiem.

Neobarokowy kościół wzniesiony został na planie krzyża łacińskiego. Budynek składa się z trójprzęsłowej nawy, transeptu oraz węższego, jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego półkoliście. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwa kwadratowe aneksy. Zachodnie przęsło nawy nieco węższe, flankowane prostokątnymi aneksami. Nawę oraz nieco niższe ramiona transeptu i prezbiterium nakrywają wysokie dachy dwuspadowe, nad niższymi przybudówkami przy prezbiterium – dachy dwupołaciowe. Nad całością dominuje ośmioboczna kopuła na skrzyżowaniu nawy z transeptem, zwieńczona latarnią.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły. Jego ściany zostały otynkowane. Dachy kryte są dachówką ceramiczną. Elewacje kościoła podzielone prostymi pilastrami, wieńczą profilowane gzymsy. Okna najczęściej zamknięte półkoliście, ujęte są prostymi opaskami z tynku. Partia środkowa trójosiowej fasady flankowana jest parami kolumn toskańskich. Na osi umieszczono półkoliście zamknięte wejście ujęte kamiennym portalem z kartuszem herbowym w kluczu. Portal zwieńczony jest przerwanym naczółkiem z krzyżem łacińskim na niewielkim postumencie. Na osiach bocznych znajdują się półkoliście zamknięte nisze, w których umieszczono rzeźbione figury świętych. Fasadę wieńczy wydatny, gierowany gzyms oraz szczyt, ujęty wolutowymi spływami i parami jońskich kolumn dźwigających trójkątny tympanon. Na osi szczytu prostokątna blenda w bogatym obramieniu architektonicznym, wyżej – inskrypcja BOGU NA CHWAŁĘ LUDZIOM NA POŻYTEK. W polu tympanonu rzeźbione wyobrażenie Trójcy Św. Całość wieńczy krzyż. Elewacje boczne ukształtowane identycznie. Elewacje nawy trójosiowe. W dwóch przęsłach wschodnich duże okna zamknięte półkoliście, w ostatnim zachodnim przęśle – pary niewielkich okienek prostokątnych, wyżej, ponad gzymsem wieńczącym – okna owalne. Elewacje ramion transeptu jednoosiowe, o dużych półkoliście zamkniętych oknach, wyżej – ujęte spływami wolutowymi szczyty zwieńczone trójkątnymi tympanonami. W szczytach – okienka owalne. Podobne okienka w ścianach tamburu kopuły. Elewacje boczne aneksów przyprezbiterialnych jednoosiowe, z ujętymi podcieniami prostokątnymi wejściami. Elewacja wschodnia pięcioosiowa. W prezbiterium para okien zamkniętych półkoliście, w aneksach – okna prostokątne.

Wewnątrz ściany nawy podzielone zostały masywnymi filarami przyściennymi dźwigającymi wydatne gurty kolebkowego sklepienia. Prezbiterium oraz ramiona transeptu otwierają się do nawy półkoliście zamkniętymi arkadami. Ściany zwieńczone są profilowanymi gzymsami. Ponad skrzyżowaniem naw kopuła na pendentywach, ramiona transeptu nakryte są sklepieniami kolebkowymi, nad prezbiterium – sklepienie kolebkowe, nad absydą – hemisferyczne. W przęśle zachodnim. znajduje się wsparta na parze kolumn toskańskich empora muzyczna. Wnętrze świątyni ozdobione zostało polichromią. Na kopule w czterech polach ukazano adorację monstrancji, krzyża oraz orła w koronie przez anioły oraz scenę przekazania kluczy św. Piotrowi. Na pendentywach – wyobrażenia czterech ewangelistów w sztukatorskich obramieniach.

Wyposażenie wnętrza z okresu budowy kościoła obejmuje m. in. architektoniczny ołtarz główny ufundowany przez Wandę Wilkoszewską z obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa w polu środkowym i obrazem w zwieńczeniu. Przy wschodnich ścianach ramion transeptu ustawiono dwa ołtarze boczne. W ołtarzu po stronie południowej umieszczono rzeźbiony wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego, po stronie północnej – obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. W świątyni zachowała się również ozdobiona malowanymi przedstawieniami ewangelistów ambona, chrzcielnica, ławki prospekt organowy, a także witraże w oknach prezbiterium projektu Henryka Nostitz-Jackowskiego wykonane przez pracownię artystyczną „Polichromia” z Poznania.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat wsi, parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej parafii: grabowokrolewskie.parafialnastrona.pl, na stronie internetowej Archidiecezji Gnieźnieńskiej: www.archidiecezja.pl oraz na stronie Grabowo Królewskie tu się dzieje!: grabowokr.tsd.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 13-08-2017 r.