Całość założenia jest świadectwem historycznego zespołu sakralno-gospodarczego. Sama świątynia stanowi przykład neogotyckiej realizacji sakralnej z 1. ćw. XX w., zaprojektowanej przez działających na tym terenie architektów z Sanoka - Władysława Chomiaka i Wilhelma Szomka. Poprzez swoje eksponowane położenie ma również znaczące walory krajobrazowe.

Historia

Najstarsza znana wzmianka o parafii w Grabownicy pochodzi z 1476 roku. Istniejący kościół jest trzecim odnotowanym we wsi. Wybudowany w latach 1913-1926, zlokalizowany nieopodal starszej, drewnianej, nieistniejącej obecnie świątyni. Zaprojektowany przez sanockich architektów Władysława Chomiaka i Wilhelma Szomka. Prace prowadził majster Tomasz Wolański, również pochodzący z Sanoka. W 1999 r. wykonano remont więźby dachowej, zmieniono pokrycie dachowe na blachę miedzianą oraz przeprowadzono remont elewacji. W otoczeniu kościoła znajduje się dzwonnica z 1951 r. oraz nagrobek z XIX wieku. W skład zespołu wchodzi także plebania, która została wybudowana w latach 1927-1929 i pełniła tę funkcję do lat 80. XX w.; budynek organistówki i szkoły parafialnej, powstałe w 2. poł. XIX w. i obiekt, który określony jest w decyzji jako gumno-spichlerz, który pełnił funkcję stodoły (i tak dalej będzie nazywany), wybudowany ok. 2. poł. XIX wieku.

Opis

Zespół zlokalizowany jest w północno-wschodniej części wsi, na wzgórzu. W jego skład wchodzą: 1. kościół - ze względu na konfigurację terenu założony na osi pd.-zach. - pn.-wch.; elewacją frontową zwrócony na północny-wschód; 2. dzwonnica zlokalizowana na osi fasady kościoła; 3. nagrobek położony na wsch. od wejścia do świątyni; 4. plebania usytuowana na osi prezbiterium; 5. organistówka usytuowana na zach. od kościoła oraz 6. stodoła położona na południe od plebanii.

Kościół zbudowany w stylistyce neogotyckiej. Świątynia halowa, trójnawowa, poprzedzona addycyjną częścią, mieszczącą m.in. kruchtę i chór. Nawy trójprzęsłowe (korpus nawowy zbliżony do kwadratu), z transeptem na przedłużeniu drugiego przęsła. Prezbiterium zakończone trójbocznie, flankowane przez dwa kwadratowe w rzucie pomieszczenia skarbca i zakrystii. Świątynia o wyodrębnionym masywie pn.-wsch., mieszczącym wtopioną wieżę dominującą nad całością Domu Bożego; murowana z cegły. Od wieży postępuje gradacja wysokości poszczególnych części kościoła w kierunku prezbiterium - wyraźnie niższego od korpusu nawowego. Nad wieżą hełm w formie ostrosłupa, nad prezbiterium dach wielospadowy, pozostałe dachy dwuspadowe, wszystkie kryte blachą. Wnętrza przekryte sklepieniami krzyżowymi, kapami czeskimi (zakrystia, skarbiec), konchami (ramiona transeptu). Więźba dachowa drewniana o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej. Elewacje kościoła ceglane, oszkarpowane, o kamiennych obramieniach otworów drzwiowych i okiennych, na biało tynkowanych płycinach. Trójosiowa fasada świątyni zdominowana została przez wtopioną w nią wieżę, którą architekt zaznaczył w licu elewacji ryzalitem. W bocznych osiach elewacji frontowej ulokowano dwie nisze z rzeźbami Serca Matki Boskiej i Serca Pana Jezusa. Wnętrze kościoła ozdobione polichromią autorstwa Władysława Lisowskiego (1954 r.) dekoruje wyposażenie przeniesione ze starszej świątyni - m.in. barokowe nastawy ołtarzowe pochodzące z warsztatów krośnieńskich [ołtarz główny pw. św. Mikołaja (ok. 1633 r., 1724 r., 1926 r.; dwa ołtarze boczne: lewy (1714 r.) z rzeźbą Matki Boskiej Bolesnej (późnobarokową), prawy (1709 r.) z obrazem św. Józefa z Dzieciątkiem (współczesny ołtarzowi)]. Kompilowany ołtarz św. Barbary (elementy z XVII w. z kościoła kapucynów w Bliznem), z płaskorzeźbą z krajobrazem grabownickich szybów naftowych. Barokowy wystrój kościoła dopełnia koszowa ambona (1. poł. XVIII w.), chrzcielnica (1728 r.).

Dzwonnica architektoniczna, parawanowa, trójarkadowa, o ceglanych elewacjach, nawiązująca stylistycznie do kościoła.

Nagrobek w formie postumentu zwieńczonego obeliskiem.

Plebania eklektyczna; na planie prostokąta z wtórną przybudówką od południa. W elewacji frontowej trójosiowy ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem poprzedzony niewielkim murowanym gankiem podobnym szczytem zwieńczonym rzeźbą Chrystusa Dobrego Pasterza. Plebania nakryta dachem naczółkowym (korpus), dwuspadowym (ryzalit), pulpitowym (przybudówka). Budynek murowany, częściowo podpiwniczony. W piwnicy stropy Kleina, pozostałe drewniane. Więźba drewniana, o konstrukcji kleszczowej z dwoma stolcami. Elewacje dekorowane opaskami okiennymi, inskrypcją w szczycie ryzalitu oraz gzymsem kordonowym.

Budynek organistówki i szkoły parafialnej na planie prostokąta z wtórną murowana przybudówką od zach.; częściowo podpiwniczoną, przekrytą czterospadowym dachem pokrytym blachą. Ściany drewniane, zrębowe, na kamienno-ceglanym fundamencie. W piwnicy ceglana kolebka, pozostałe stropy drewniane. Więźba drewniana, o konstrukcji krokwiowo-jętkowej.

Stodoła drewniana, konstrukcji zrębowej, na planie prostokąta. Kryty dachem czterospadowym, pokrytym blachą.

Kościół dostępny dla zwiedzających, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Pozostałe obiekty dostępne z zewnątrz.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 03.09.2014 r.