Historia

Początek budowy murowanych obwarowań prawdopodobnie przypada na lata 20. XIV w. Zastąpiły one ziemno-drewniane fortyfikacje, których istnienie poświadczył dokument z 1257 r. W dokumencie tym stwierdzono, że w tym czasie w Gorzowie istniała palisada wraz z wrotami. Wymiana drewniano ziemnych fortyfikacji na murowane trwała kilkadziesiąt lat. Mury miejskie wzniesiono z kamieni narzutowych, w górnych partiach uzupełniając je cegłą. Po stronie północnej, między bramami Młyńską i Santocką stanęło 21 baszt, które wzmocniły mury obronne. Baszty te, tzw. łupinowe, były wysunięte przed lico muru i otwarte do wnętrza średniowiecznego miasta. Południowa część obwarowania, od strony Warty, pozbawiona była baszt. Do obrony służył pojedynczy mur, ponadto dodatkową funkcję obronną spełniała rzeka. W południowo-wschodniej części założenia znajdował się zamek krzyżacki, który miał własny system obronny. Otwory strzelnicze znajdowały się w górnych partiach murów, a komunikacja na tym poziomie odbywała się przez drewniany ganek. Do obwarowań od wnętrza miasta dostęp ułatwiała uliczka omurna. Od zewnątrz do miasta dostęp był utrudniony przez wspomnianą Wartę, lokalne cieki wodne i stawy oraz fosa. Wjazd do miasta był możliwy przez trzy bramy: Santocką od wschodu, Młyńską od zachodu i Mostową od południa.

Obwarowania Gorzowa w ciągu stuleci były wielokrotnie naprawiane oraz konserwowane i prawie w całości przetrwały do początku XIX w. Najpierw, ok. 1740 r. zburzono wieżę bramy Mostowej, następnie, na przełomie 1827 i 1828 r. rozebrano bramy Młyńską i Santocką. Rozbiórka fragmentów murów trwała co najmniej kilkadziesiąt następnych lat. Duża ich część była zachowana jeszcze w 1855 r.

Opis

Zachowany do dziś fragment muru obronnego z czterema basztami łupinowymi, położony przy ul. Zabytkowej, ma 130 m długości. Zbudowany jest z kamieni narzutowych, u góry uzupełnionych cegłą. Teren po dawnej fosie obecnie pełni funkcję zieleńca.

Po zamku wzniesionym przez Krzyżaków w latach 1443-1450 nie pozostał żaden ślad. Już w 1454 r. na warownię napadli mieszkańcy Gorzowa, którzy doprowadzili do częściowego jego zniszczenia. W XVII w. widoczne jeszcze były pozostałości zamku z cylindryczną wieżą, zaś na początku XVIII w. już tylko fragmenty fundamentów. Później zbudowano w tym miejscu szkołę i prawdopodobnie do końca rozebrano fundamenty krzyżackiej warowni.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. dr Krzysztof Garbacz, OT NID w Zielonej Górze, 07.11.2014 r.