o prezbiterium i piętro zakrystii.

Historia

Wznoszenie świątyni w zachodniej części rynku rozpoczęto zapewne pod koniec lat 60. lub na początku 70. XIII w. W ciągu około 30 lat zbudowano korpus oraz wieża. Następne prace budowlane prowadzono pod koniec XV w., kiedy to do korpusu dostawiono prezbiterium oraz piętro zakrystii. W 1537 r. kościół przejęli protestanci, którzy w 1561 r. rozpoczęli remont w jego wnętrzu. Świątynię otynkowano i wymieniono część wyposażenia. W 1566 r. przy ścianie zachodniej zbudowano emporę organową, zaś przy północnej w 1583 emporę sukienników. W 1598 r. kościół otrzymał nowe organy, w 1617 stalle, a w 1619 ambonę. Podczas dalszych prac modernizacyjnych, w 1621 r. wieżę powiększono o ośmioboczną nastawę i cebulasty hełm z latarnią. W 1708 r. konieczna stała się odbudowa wieży, która uległa zniszczeniu wskutek uderzenia pioruna. W XIX w. miały miejsce kolejne prace zarówno we wnętrzu, jak na zewnątrz świątyni. W latach 1821-1822 odrestaurowano elewację południową, która była zniszczona, ponadto wstawiono nowe empory i odnowiono ołtarz główny. Od 1823 do 1825 r. prowadzono remont wieży, a w 1845 zakupiono nowy ołtarz. Wiek XX przyniósł kolejne prace remontowe przy gorzowskiej świątyni. W latach 1902-1903 odnowiono jej wnętrze, a w 1935-1936 elewacje. W 1945 r. niezniszczona podczas wojny budowla została przejęta przez katolików. Między 1952 a 1956 r. nastąpiła jej regotycyzacja, podczas której usunięto empory, następnie kościół wyposażono w nowe ołtarze, ambonę i świeczniki. W latach 1966-1967 w oknach zamontowano nowe witraże. W 1962 r. świątynia została wyświęcona przez biskupa Wilhelma Plutę na katedrę diecezji gorzowskiej.

Opis

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP jest budowlą wzniesioną z cegły, którą w niektórych partiach uzupełniono ciosami z granitu oraz stiukowymi i ceramicznymi detalami architektonicznymi. Ściany korpusu nakrytego dachem dwuspadowym są urozmaicone lizenami oraz fryzem podokapowym, wykonanym z płytek ceramicznych. W elewacjach bocznych znajdują się dwa symetrycznie wkomponowane portale, trzeci w przyziemiu wieży, zaś czwarty przy zakrystii. Na trójkątnej ścianie szczytowej elewacji wschodniej korpusu widoczne są pozostałości blend. Wschodnią część kościoła stanowi zamknięte trójbocznie i wzmocnione przyporami prezbiterium. Prezbiterium jest nakryte dachem wielospadowym. W ścianach korpusu nawowego i prezbiterium umieszczono wysokie okna ostrołukowe. Od zachodu do korpusu przylega czworoboczna, pięciokondygnacyjna wieża o różnorodnej dekoracji w postaci fryzów, które uzupełniają wąskie blendy przy otworach okiennych. Wieża jest zwieńczona ośmioboczną nadbudową z barokowym hełmem z latarnią.

Wnętrze korpusu nawowego jest podzielone ośmiobocznymi filarami na trzy nawy. Przykrywają je pięcioprzęsłowe sklepienia krzyżowo-żebrowe, zaś prezbiterium sklepienie gwiaździste.

Zabytkowe wyposażenie świątyni reprezentuje manierystyczny ołtarz główny z ok. 1600 r., z płaskorzeźbioną sceną Ukrzyżowania w części centralnej i przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy w predelli. Na skrzydłach bocznych ołtarza znajdują się późnogotyckie rzeźby dwunastu apostołów z drugiej połowy XV w. Ponadto do elementów średniowiecznego wyposażenia należy grupa Ukrzyżowania z końca XV w., którą umieszczono na łuku tęczowym. Z XIX w. pochodzą dwa witraże, drewniany krucyfiks procesyjny, lampka wieczna oraz lichtarz.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. dr Krzysztof Garbacz, OT NID w Zielonej Górze, 31.10.2014 r.

Bibliografia

• Garbacz K., Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego, t. 3: Powiaty: gorzowski - słubicki - sulęciński - międzyrzecki - strzelecko-drezdenecki, Zielona Góra 2013, s. 23-24, fot. 1-2.
• Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010, s. 104-105.
• Reißmann K. (oprac.), Die Kunstdenkmäler des Stadt- und Landkreises Landsberg (Warthe), Berlin 1937, s. 87-96.
• Skaziński B. (B.S.), Gorzów Wlkp., [w:] Zabytki północnej części województwa lubuskiego (red. J. Lewczuk, B. Skaziński), Gorzów Wlkp.-Zielona Góra 2004, s. 9-10.