Istniejący pałac wzniesiony w 1912 r. przez architekta Kazimierza Rucińskiego stanowi przykład neoklasycystycznej rezydencji wzniesionej w tzw. stylu narodowym, usytuowanej w krajobrazowym parku z 2 poł. XIX w. Obiekt w swym wystroju wewnętrznym, w sali balowej przedstawia specyficzny program treściowy odwołujący się z jednej strony do stanu szlacheckiego, a z drugiej gloryfikujący władzę. Park prawdopodobnie zaprojektowany przez Adama Kubaszewskiego, twórcę pobliskiego parku w Gołuchowie.

Historia

Górzno wzmiankowane po raz pierwszy w 1403 r. Około 1523 r. znalazło się w rękach rodziny Wolickich. W l. 1579 - 1722 - było własnością rodziny Gronowskich. A następnie Józefa Małachowskiego, Fabiana Moszyńskiego, który ufundował kościół w 1755 r. W następnych latach majątek był oddawany w dzierżawę oraz w częściach należał do kilku właścicieli, m in. rodziny Bereźnickich. Ok. 1776 r. na krótko Górzno było własnością Franciszka Koźmińskiego herbu Poraj. Przed 1877 r. majątek w Górznie stał się własnością dr. Józefa Lipskiego herbu Grabie, właściciela Lewkowa i Bieganina. Od 1890 r. po lata 40. XX w. Górzno należało do Kazimierza Lipskiego. W 1751 r. w Górznie istniał dwór z ogrodem włoskim oraz kaplica, zapewne kościół. W 1869 r. majątek obejmował 552 ha, a w 1938 majętność Górzno-Biniew liczyła 934 ha. Neoklasycystyczny pałac powstał po rozbudowie XIX-wiecznego, parterowego dworu w 1912 r. dla Kazimierza Lipskiego wg proj. Kazimierza Rucińskiego. W l. 1993-2003 pałac przeszedł generalny remont. Obecnie wykorzystywany jest do celów hotelowo-restauracyjnych. Park krajobrazowy, który stanowi oprawę dla pałacu, o powierzchni 13 ha powstał w poł. XIX w. Po 1913 r. powiększony, a w okresie międzywojennym ukształtowany w części południowej. Od strony północnej zachowały się dwie bramy wjazdowe z pocz. XX w.

Opis

Górzno, wieś oddalona 12 km na północ od Ostrowa Wlkp., położona przy drodze Nr 11 Poznań - Katowice. Założenie pałacowo-parkowe usytuowane jest po południowej stronie drogi prowadzącej od w/w szosy w kierunku torów kolejowych i zabudowań wsi. Założenie rozplanowane zostało po obu stronach dopływu rzeczki Niewoda. Od pd.-zach. sąsiaduje z zespołem dworskim Biniew. Oprócz zespołu rezydencjonalnego zachowały się pozostałości zespołu folwarcznego znajdujące się na północ od zespołu pałacowego. Zespół od północy, wschodu i zachodu ograniczony drogami. Od wschodu sąsiaduje z terenem przy drewnianym kościele pw. św. Mateusza z 1735 r., gdzie znajdują się groby dziedziców Bereźnickich. W przeszłości kościół był komunikacyjnie powiązany z zespołem rezydencjonalnym.

Neoklasycystyczny pałac w Górznie zwrócony jest fasadą na północ. Murowany, podpiwniczony, piętrowy, z poprzecznymi skrzydłami, nakrytymi czterospadowymi dachami i niższymi ryzalitami. Bryła obiektu zwarta, w części korpusu środkowego poprzedzona frontowym portykiem kolumnowym w wielkim porządku o czterech kolumnach jońskich. Zbudowany na rzucie zbliżonym do dużej litery „H”. Elewacja frontowa symetryczna, 11-osiowa, z portykiem oraz jednoosiowymi skrajnymi ryzalitami. Salon o formie półkolistego ryzalitu, z wejściem na taras, ujęty schodami z balustradą tralkową. Elewacje boczne wschodnia i zachodnia również z kolumnowymi portykami. Otynkowane elewacje pałacu symetryczne, z boniowanymi narożami ryzalitów, w korpusie ożywione pilastrami, zwieńczone uproszczonym belkowaniem z gzymsem ząbkowym. Wnętrze z holem na osi i salonem od strony południowej wysokim na dwie kondygnacje ozdobionym sztukateriami o treściach narodowych i patriotycznych. Poprzeczne skrzydła jednotraktowe, a część środkowa w układzie dwutraktowym. Przy salonie mieściła się jadalnia dla gości sąsiadująca z jadalnią domowników. W reprezentacyjnych wnętrzach parteru zachowały się sztukaterie ścian i sufitów oraz stolarka drzwiowa.

Krajobrazowy park o pow. 13 ha, z czego 3,3 ha stanowią stawy, założony po poł. XIX w., powiększony w 1913 r. i przekształcony w części południowej w okresie międzywojennym, pierwotnie w całości ogrodzony. Rozplanowany został na rzucie wieloboku, w płytkiej dolinie, z wykorzystaniem cieku wodnego, na którym powstały dwa malownicze stawy. Od południa ogranicza go aleja dębowa, od zachodu droga dojazdowa do Biniewa, obsadzona dębami i kasztanowcami. Granicę północną wyznacza droga oddzielająca zespół pałacowy od podwórza folwarcznego. Od wschodu granicą jest droga prowadząca do kościoła. W północnej granicy parku zachowały się dwie bramy o formie podwojonych kolumn toskańskich zwieńczonych odcinkiem belkowania, z metalowymi dwuskrzydłowymi wrotami powstałe prawdopodobnie w okresie po wybudowaniu pałacu. Od nich prowadzą wybrukowane aleje do pałacu. W przeszłości pałac otoczony był kwietnikami, w miejscu których znajdują się obecnie obszerne trawiaste polany. Jeszcze w okresie międzywojennym, na wschód od pałacu znajdowały się ruiny, być może oficyny, albo starego dworu(?). W drzewostanie parku najliczniej występują dęby szypułkowe, świerki, graby i jesiony. Ponadto można odnaleźć egzemplarze magnolii japońskiej, tulipanowca czy cyprysika Lawsona.

Zabytek dostępny po uzgodnieniu z właścicielem obiektu.

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 10.11.2015 r.