Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pawilon parkowy tzw. Grota - Zabytek.pl

pawilon parkowy tzw. Grota


pawilon parkowy 3. ćw. XVII w. Gorzanów

Adres
Gorzanów

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. kłodzki, gm. Bystrzyca Kłodzka - obszar wiejski

Pawilon-grota w Gorzanowie o wybitnych wartościach artystycznych jest unikatowym przykładem wczesnobarkowego pawilonu ogrodowego z ok.

poł. XVII wieku. Jest jednorodny i jednolity stylistycznie z innymi dziełami północnowłoskich budowniczych czynnych w Gorzanowie, z kościołem, pałacem oraz z kaplicą św. Barbary. Pozostaje jednym z najistotniejszych obiektów tego jedynego, zachowanego, wczesnobarokowego zespołu architektonicznego na ziemi kłodzkiej.

Historia

W trakcie barokizacji →pałacu w Gorzanowie, w latach ok. 1660-1680 założono na wsch. od niego rozległy ogród. Bliższej pałacu zbudowano tarasy, urządzono duży, regularny ogród ozdobny z fontannami, łukami triumfalnymi, obeliskami, grotą, dwoma pawilonami ogrodowymi, ptaszarnią i strzelnicą. Natomiast w pd.-zach. części założenia urządzono boskiet, w którym zbudowano centralny, wczesnobarokowy pawilon-grotę. Wzniesiono go zapewne w latach 1653-1657, w trakcie przebudowy pałacu. We wtórnej inskrypcji w tamburze kopuły budynku wskazano co prawda inne daty - 1637-1638 i 1640 - oraz fundatora, Johanna Friedricha hrabiego von Herbersteina, ale w rzeczywistości wówczas dobra należały jeszcze do baronów von Anneberg. Pawilon-grota będący przykładem połączenia włoskiego Nympheum i niemieckiego Lusthausu, czyli pawilonu ogrodowego o rozrywkowym przeznaczeniu został wzniesiony przez północnowłoskich budowniczych z praskiego przedsiębiorstwa budowlanego Carla Lurago dla Johanna Friedricha, hrabiego von Herberstein (1626-1701). Zbudowano go na rzucie wzorowanym na planie pawilonu nad źródłem (1570 r., 1619 r.) w ogrodzie w Schönbrunn pod Wiedniem i ozdobiono wewnątrz bogatymi sztukateriami. Wykorzystano przy tym rozwiązania formalne z lat ok. 1635-1640 zastosowane przy przebudowie zamku w Náchodzie w Czechach. Wystrój wnętrza wzbogacono rzeźbą figuralną i polichromią. Po 1836 r. zlikwidowano taras obiegający centrum budynku i dolną jego kondygnację nakryto jednym dachem pulpitowym. W trakcie przebudowy w 1884 r. zmieniono formę latarni kopuły na obecną.

Opis

Wczesnobarokowy pawilon ogrodowy w Gorzanowie jest budowlą centralną założoną na planie koła, z salą otoczoną wieńcem pomieszczeń i ustronnych apartamentów. W sali znajdowała się sadzawka, a w apartamentach, przy ścianach - małe baseniki. W jednym z bocznych wnętrz były schody prowadzące na taras nad dolną kondygnacją pawilonu. Bryła pawilonu jest dość masywna, przepruta otworami o łuku pełnym, rozczłonkowana pilastrami wspierającymi belkowanie, na którym została posadowiona tralkowa, ślepa balustrada dawnego tarasu. Pozostałe partie elewacji ożywione są ślepymi oknami w układzie okno-okulus, jak np. w przypadku kaplicy św. Barbary w Gorzanowie. Powyżej nowszego, pulpitowego dachu wznosi się latarnia z kopulastym hełmem. Sala nakryta jest kopułą, a wnętrza otaczające ją - sklepieniami krzyżowymi i zwierciadlanymi. We wnętrzu pawilonu, mającym charakter groty, uderza profuzja dekoracji, jak np. w sali terrenie w gorzanowskim pałacu. Zasadniczą strukturę kompozycji dekoracji wyznaczają sztukaterie o charakterze architektonicznym, kształtowane atektonicznie (portale, obramienia nisz, gzymsowania, hermy, wałki z liści laurowych podkreślające szwy sklepienne). Pozostałe partie ścian, sklepień i kopuły pokrywają kartusze i plafony w ozdobnych ramach, groteska, przedstawienia figuralne (nereidy, trytony, koniki morskie, satyry, putta), dekoracja heraldyczna z figuralnymi trzymaczami i girlandy owocowo-kwietne zawieszone na draperiach. Całości dopełnia licówka ścian z żużlu imitującego nieobrobiony tuf wulkaniczny, rzeźby figuralne oraz polichromia w plafonach.

Własność prywatna, obiekt dostępny z zewnątrz.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 1-07-2015 r.

Rodzaj: pawilon parkowy

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BL.100013, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BL.18429