Historia

Z powstaniem kaplicy związana jest legenda, według której św. Antoni Padewski pomógł dzierżawcy gruntu, który nie miał pieniędzy na spłatę czynszu. W miejscu, gdzie stał się cud, ustawiony został drewniany krzyż. Później zbudowano tu w latach 1660-1665 kaplicę mszalną św. Antoniego Padewskiego. Tak wczesne datowanie nie odpowiada architektonicznym formom obecnego budynku, charakterystycznym raczej dla 2. ćw. XVIII w., chyba że był to import artystyczny dokonany dzięki hrabiom von Herberstein. Jeżeli jednak nie, to możliwe jest raczej, że w 2. ćw. XVIII w. została zbudowana obecna kaplica na miejscu starszej, zapewne drewnianej lub mniejszej. Takie datowanie obecnej kaplicy sugerują kompozycja jej rzutu (centralne wnętrze z wnękowymi kaplicami, obrys krzywą wklęsło-wypukłą) i formy naczółka portalu. To rozwiązania typowe dla baroku dojrzałego. Już w XVII w. kaplica św. Antoniego stała się lokalnym i popularnym miejscem pielgrzymkowym oraz odpustowym (13 czerwca), którego program rozwijano. Przy drodze ku kaplicy ustawiono figurę klęczącego św. Onufrego, pustelnika, przy której posadzono 12 drzew zwanych Dwunastoma Apostołami, obecnie w większości nie zachowanych. Przy kaplicy powstała także pustelnia zamieszkiwana w latach ok. 1759-1839 przez pustelników, a później i jeszcze w roku 1939 r. - przez osoby świeckie, strażników kaplicy. Obecnie budynek ten nie istnieje.

Opis

Barokowa kaplica mszalna pw. św. Antoniego Padewskiego znajduje się na zboczu Antonówki (Dębowej Góry), w obrębie Krowiarek, na wysokości ok. 360 m n.p.m. Jest budynkiem murowanym z kamienia, tynkowanym, centralnym, założonym na planie koła, z czterema półeliptycznymi wnękami o funkcji absydy prezbiterialnej i kaplic. Do części kaplicy z absydą prezbiterialną dobudowana jest zakrystia. Kaplicę nakrywa kopuła z latarnią. Elewacja kaplicy rozczłonkowana jest wiązkami lizen na partiach elewacji pomiędzy wnękami kaplicznymi. Termalne okna ujęte są listwowymi, tynkowymi obramieniami, a portal złożony jest z listwowego obramienia, skrajnych impostów, odcinka profilowanego gzymsu i oryginalnie skomponowanego naczółka. Przy ścianie naczółek ten jest pełen, segmentowy, a we frontowej części portalu segmentowy, przerwany, z dwoma skrajnymi, odwróconymi odcinkami profilowanego zamknięcia. Portal zamykany jest drewnianymi, opierzonymi, drzwiami podobnymi do drzwi w kaplicy św. Barbary w Gorzanowie, z analogicznymi kołatkami. Kaplica na Dębowej Górze początkowo znajdowała się na terenie otwartym, ale współcześnie zasłonięta jest przez młody zagajnik. Prowadzi ku niej od strony wsi aleja rozpoczynająca się od ul. Polnej, założona przed 1825 r. i obecnie zachowana tylko częściowo. Jej dolny fragment obsadzony jest dębami, a górny jabłoniami nasadzonymi w końcu XIX wieku. Przy podejściu ku kaplicy znajdują się figura klęczącego św. Onufrego oraz nieco dalej barokowa Pieta z 1734 r. fundowana przez Johannesa Josepha Marxa. Ze stoku wzgórza otwiera się widok w kierunku zach., na Gorzanów i jego otoczenie, z wyraźnie zaznaczonymi dominantami w postaci brył kościoła i pałacu.

Obiekt dostępny z zewnątrz, możliwość zwiedzania wnętrza po uprzednim umówieniu się w duszpasterstwie w Gorzanowie.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 1-07-2015 r.