Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowy - Zabytek.pl

zespół pałacowy


pałac 1910 - 1920 Goraj-Zamek

Adres
Goraj-Zamek

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. czarnkowsko-trzcianecki, gm. Czarnków

Pałac w Goraju - Zamku jest przykładem neorenesansowej rezydencji, wzniesionej dla przedstawiciela bocznej linii jednej z najznakomitszych rodzin arystokratycznych ówczesnej Europy - Wilhelma Bolka Emanuela von Hochberga i jego żony Annemarie von Arnim.

Architektura pałacu nawiązuje do późnorenesansowego założenia zamkowego w Varenholz w Westfalii. W jego wnętrzach zachowały się częściowo elementy dawnego wyposażenia. Obecnie mieści się tu internat Zespołu Szkół Leśnych im. Jana Kloski. Pałac otoczony jest krajobrazowym parkiem. Na terenie parku znajdują się pozostałe zabudowania zespołu, m. in. masztalarnia z ujeżdżalnią, dom ogrodnika oraz d. budynek administracji leśnej.

Historia

Goraj - Zamek jest śródleśną osadą położoną ok. 6 km na południowy zachód. od Czarnkowa, przy krawędzi doliny Noteci, w pobliżu wsi Goraj w gm. Lubasz. Wieś Goraj wzmiankowana była po raz pierwszy w 1486 r. Wchodziła ona w skład dóbr czarnkowskich, które początkowo stanowiły własność książęcą, następnie - na przełomie XIII i XIV w. - zostały nadane Nałęczom, później noszącym nazwisko Czarnkowskich. W 2 poł. XIX w. okoliczne dobra należały do Jana Henryka XI von Hochberga, księcia Pszczyny, hrabiego Rzeszy i barona na Książu, który w 1865 r. nabył folwark Goray, a w 1873 r. - dobra Krucz. Liczący ponad 12 tysięcy ha majątek był jednym z największych majątków wielkopolskich należących do właścicieli niemieckich. Po śmierci księcia w roku 1907 dobra odziedziczył jego syn - hrabia Wilhelm Bolko Emanuel. Z jego inicjatywy w roku 1908 powstał dwór myśliwski w pobliskim Gniewomierzu, a w latach następnych - neorenesansowy pałac w Goraju. Oba budynki łączyła biegnąca przecinką leśna droga, wykorzystywana przez właścicieli i gości udających się na polowanie.

Pałac w Goraju powstał w latach 1910-11. W zamierzeniu właściciela miała to być nowa, okazała siedziba bocznej linii Hochbergów. Najstarsze dokumenty dotyczące budowy rezydencji - list oraz odręczne szkice pałacu i dokładniejsze plany ujeżdżalni i stajni, przesłane hrabiemu przez książęcego architekta z Pszczyny - pochodzą z 1909 roku. W kwietniu następnego roku Wilhelm Bolko Emanuel von Hochberg zawarł umowę z firmą „Gradehand und Franke” z Berlina, zgodnie z którą architekt Bruno Franke miał wykonać plany i kosztorys oraz zrealizować budowę rezydencji, masztalarni i domu ogrodnika. We wrześniu 1910 r. projekty zatwierdził powiatowy radca budowlany. Prace posuwały się niezwykle szybko. W połowie roku 1911 gotowe były projekty wnętrz, przygotowane przez berlińską firmę „Paulus und Lilloe”, która następnie zawierała umowy i nadzorowała pracę wykonawców wyposażenia i wystroju pałacu. Wiele elementów wyposażenia (m. in. kominki, boazerie, stolarka drzwiowa, meble) została przeniesiona z innej, starszej rezydencji. W końcu 1911 r. prace były w zasadzie ukończone. W tym samym czasie powstały pozostałe budynki zespołu - masztalarnia, remiza, dom ogrodnika oraz siedziba administracji leśnej.

Do roku 1945 pałac pozostawał w rękach swych pierwotnych właścicieli. W wyniku działań wojennych jego wnętrza zostały częściowo zniszczone a elementy wyposażenia - rozgrabione. Po II wojnie światowej budynki przekazano oświacie leśnej. W sierpniu 1945 roku otwarto tu Państwową Szkołę dla Leśniczych, później noszącą nazwę Leśny Ośrodek Szkoleniowy. W roku 1949 utworzono Gimnazjum Leśne, później - Liceum Leśne. W roku 1951 Gimnazjum przekształcono w Technikum Leśne, które od 1968 r. nosi imię wybitnego leśnika i pedagoga - inż. Jana Kloski. W latach 1978-84 w Goraju funkcjonował Zespół Szkół Zawodowych Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Od roku 1993 placówka nosi nazwę Zespołu Szkół Leśnych im. Jana Kloski.

Opis

Zespół pałacowy usytuowany jest na niewielkim wzgórzu, wśród lasów Puszczy Noteckiej, na północ od wsi Goraj, z dala od zabudowań wiejskich, po zachodniej stronie linii kolejowej z Czarnkowa do stacji Bzowo-Goraj i szosy z Czarnkowa i Pianówki do Goraja. Od szosy w kierunku zabudowań zespołu prowadzi asfaltowa droga. Zespół obejmuje położony w centrum założenia pałac oraz otaczający go park. Na północny zachód od pałacu znajduje się szachulcowy budynek tzw. masztalarni, niegdyś mieszczący stajnię i ujeżdżalnię, obecnie - salę gimnastyczną i pomieszczenia dydaktyczne. W pobliżu masztalarni znajduje się niewielki szachulcowy budynek dawnej remizy, ob. kuźni (po stronie północno-wschodniej) oraz drewniana suszarnia drewna (po stronie zachodniej). Na południowy zachód od pałacu, za nowym budynkiem szkolnym, na przeciwległym wzgórzu usytuowany jest szachulcowy dom ogrodnika, obecnie mieszczącym mieszkania pracowników szkoły. W znacznym oddaleniu od wymienionych zabudowań, za szosą Czarnków-Goraj i linią kolejową wznosi się neobarokowy budynek zwany Domem Nauczyciela, dawniej mieszczący mieszkanie zarządcy i biura majatku, obecnie mieszkania pracownicze. W pobliżu Domu Nauczyciela znajduje się niewielki murowany budynek gospodarczy oraz szachulcowy spichlerz, przeniesiony tu w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku z pobliskiego Gniewomierza. Wokół zabudowań rozciąga się krajobrazowy park.

Neorenesansowy pałac jest budynkiem trójskrzydłowym, podpiwniczonym, a poszczególne skrzydła wzniesiono na rzucie prostokąta. Skrzydła południowo-wschodnie i południowo-zachodnie są dwukondygnacyjne, krótsze skrzydło północno-zachodnie - trójkondygnacyjne. Budynek nakrywają wielopołaciowe dachy o sylwecie urozmaiconej wystawkami. Nad całością dominują masywne wieże na rzucie kwadratu, w najwyższej kondygnacji przechodzącego w ośmiobok, nakryte dwukondygnacyjnymi hełmami. Ściany wież są lekko wysunięte przed lica murów pałacu, ich naroża wzmocniono niskim kamiennymi skarpami.

Pałac wzniesiony został z cegły, jego ściany otynkowano. Partię kamiennego cokołu oraz detalu architektonicznego pozostawiono nieotynkowane. Dachy pierwotnie kryte były dachówką, obecnie - blachą miedzianą. Wnętrza nakryto stropami żelbetowymi.

Malowane na kolor piaskowy elewacje podzielone zostały profilowanym gzymsem. Okna są prostokątne, ujęte prostymi, jaśniejszymi opaskami. Elewacja frontowa (południowo-zachodnia) jest 11-osiowa. W jej części północno-zachodniej znajduje się niesymetrycznie umieszczona brama zamknięta półkoliście. Brama ujęta jest kamiennymi ciosami, w zwieńczeniu wmurowano herb Hochbergów. W połaci dachu widoczne są dwie szerokie, dwuosiowe wystawki. Wklęsło-wypukłe, ujęte wolutowymi spływami szczyty wystawek zwieńczone są obeliskami. Na wieży północno-zachodniej zamontowano zegar. Elewacja południowo-wschodnia - 10-osiowa, przy wieży południowo-wschodniej arkadowa loggia, zwieńczona balkonem. W połaci dachu widoczne cztery jednoosiowe wystawki. Elewacja północno-zachodnia 5-osiowa. W ścianie wieży niesymetrycznie umieszczone prostokątne wejście boczne. W połaci dachu - dwie jednoosiowe wystawki. Elewacje od strony wewnętrznego dziedzińca nie różnią się zasadniczo od elewacji zewnętrznych. W skrzydle południowo-wschodnim zwraca uwagę niewielki balkonik o żeliwnej balustradzie. Do skrzydła południowo-zachodniego prowadziła niegdyś ujęta ciosami kamiennymi brama (obecnie zamurowana).

Układ wnętrz w poszczególnych skrzydłach jest dwutraktowy. Wejście do pałacu prowadzi poprzez przelotową sień oraz obszerny westybul. Na parterze znajdowały się pokoje gościnne, na piętrze - kaplica, sala balowa, jadalnia z pokojem kredensowym, salon oraz apartamenty właścicieli. W części pomieszczeń zachowały się elementy dawnego rokokowego i neorokokowego wyposażenia, m. in. parkiety, boazerie, sztukatorska dekoracja sufitów, kominki, lustra i obrazy.

Rozplanowując otaczający rezydencję krajobrazowy park wykorzystano elementy naturalnego ukształtowania terenu, nadając założeniu niezwykle malowniczy charakter. Powierzchnia parku wynosi 6,3 ha. Główna aleja dojazdowa do pałacu obsadzona została bukami. W północno-wschodniej części parku znajduje się cmentarzyk właścicieli dóbr gorajskich, na którym ustawiono krzyż i kamień upamiętniający księcia Wilhelma Bolka Emanuela von Hochberga.

Zespół dostępny do zwiedzania z zewnątrz. Bliższe informacje na temat działalności szkoły są podane na stronie internetowej: www.zsl-goraj.cil.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 11-04-2017 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.48367, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.3721