Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac 1877 - 1878 Góra

Adres
Góra, Dworcowa 2

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. jarociński, gm. Jaraczewo - obszar wiejski

Zespół pałacowo-parkowo-folwarczny w Górze należy do imponujących siedzib ziemiańskich na terenie Wielkopolski.

W obecnym kształcie powstał na przestrzeni XIX wieku, na starszym założeniu i jest elementem dominującym w przestrzeni wsi. Pałac wzniesiony w stylu renesansu północnego z elementami stylu Queen Anne Revival powstały wg proj. berlińskiego architekta Paula Rötera, usytuowany został w rozległym krajobrazowym parku o urozmaiconej konfiguracji terenu oraz systemem wodnym. Obok rezydencji zachował się interesujący zespół zabudowy folwarcznej powstały na przestrzeni XIX wieku.

Historia

Góra, wieś o proweniencji średniowiecznej. W l. 1343-1448 Góra należała do rodu Awdańców. W 2 poł. XV w. właścicielką Góry była Zofia z Doliwów Górska. W XVI-XVII w. należała do Konarskich herbu Leszczyc z Dobrzycy. W XVIII w. była własnością Gajewskich. W l. 1807-1847 była własnością hrabiego Wiktora Szołdrskiego. W 1848 r. zadłużony majątek stał własnością skarbu państwa pruskiego. W następstwie majątek w Górze przeszedł w ręce niemieckiej rodziny Fischer von Mollard. W l. 1877-1878 dla Rudolfa Fischera von Mollard wybudowany został pałac wg projektu Paula Rötera. W 1898 r. księgi wymieniają jako właścicielkę Marię Fischer von Mollard. W 1902 r. właścicielem był Edward Fischer a od 1929 r. - Ernest Fischer von Mollard. W 1946 r. dobra w Górze przeszły na własność skarbu państwa polskiego. Po parcelacji majątku w 1950 r. powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, która użytkuje większość obiektów gospodarczych do chwili obecnej. W pałacu do 1957 r. mieściła się szkoła rolnicza. Od 1959 r. znajduje się w nim Państwowy Dom Dziecka. Park będący oprawą dla imponującego pałacu kształtowany był od poł. XVIII do pocz. XX w. Z fundacji Wiktora Szołdrskiego powstał obecny murowany kościół pw. Wniebowzięcia NMP w l. 1817-30.

Za czasów Szołdrskiego powstały także murowane oficyny - datowane na 1839 r., spichlerz - 1840, szkieletowa stodoła z poł. XIX w. oraz czworaki - domy mieszkalne robotników folwarcznych z 1 poł. XIX w. Pozostałe obiekty na podwórzu folwarcznym powstały w ostatniej ćwierci XIX w. Wiek najstarszych drzew wskazuje, że zostały posadzone 100 lat wcześniej przed wybudowaniem pałacu. Brak źródeł uniemożliwia opis istniejącego wówczas układu. Dopiero dokładny opis parku pochodzi z końca XIX w. Park ukształtowany w tym okresie z niewielkimi zmianami zachował swój układ po czasy współczesne.

Opis

Góra, położona jest w gminie Jaraczewo, 5 km na wschód od siedziby gminy, a 10 km na zachód od siedziby powiatu Jarocina. Wieś usytuowana jest przy drodze z Jarocina przez Jaraczewo do Gostynia i skrzyżowaniu z drogą lokalną do Zalesia i Noskowa. Szosa do Gostynia to ob. ul. Jarocińska. Dwa kilometry na południe od wsi przebiega linia kolejowa z Jarocina do Gostynia. Przy ul. Dworcowej usytuowana jest stacja kolejowa z 1898 r. (rej. zab. nr 446/A z 08-06-1989). Dawne dominium zajmuje zachodnią część wsi. Wschodnią jej część stanowią gospodarstwa chłopskie z usytuowanym na wzniesieniu zespołem sakralnym z kościołem pw. Wniebowzięcia NMP. Park pałacowy i zespół budynków gospodarczych folwarczno-przemysłowych obejmują wydłużony pas terenu przylegający od wschodu drogi do Noskowa. Od północy zespół oddziela od kolonii mieszkalnej robotników folwarcznych i szkoły, szosa z Jarocina do Gostynia (ul. Jarocińska). Od zachodu i południa założenie graniczy z polami uprawnymi. Park zajmuje północno-wschodnią część zespołu przylegającą do skrzyżowania dróg. Pałac usytuowany został w jego centrum. Dłuższymi elewacjami zwrócony w kierunku płn.-wsch. i pd.-zach. Murowany obiekt, na rzucie prostokąta o wysmakowanej, piętrowej bryle, z dwoma ośmiobocznymi basztami narożnymi, zwieńczonymi neobarokowymi hełmami, w fasadzie oraz lekko zarysowanym ryzalitem zwieńczonym ozdobnym szczytem. W narożniku pd.-wsch. wysoka, cylindryczna wieża nakryta hełmem stożkowatym z latarnią. Dach mansardowy z facjatami pokryty dekoracyjnie łupkiem. Styl, w którym wzniesiono rezydencję nazywany jest często stylem Queen Anne Revival. Tynkowane elewacje w jasnym kolorze uzupełnione zostały dekoracją z żółtych, klinkierowych cegieł. Główne wejście umieszczone na osi ryzalitu flankowane kolumnami, zwieńczone gzymsem z kartuszem herbowym. Od strony pn.-wsch. pałac poprzedzony jest tarasem ze schodami i kamiennymi lwami, usytuowanym na dość stromej skarpie.

Pałac w Górze posiada symetryczny układ pomieszczeń z sienią na osi, z klatką schodową. Duży hol spełniał także w przeszłości funkcje mieszkalne. Wielki salon zyskał dekorację neobarokowo-renesansową. Sypialnię i buduar ozdobiono pompejańskimi polichromiami. Biblioteka i jadalnia zostały wyłożone bogato dekorowanymi boazeriami, kolumnami i kasetonami z ciemnoorzechowego drewna naśladując w tym „renesansowe” wnętrza.

Pałac postawiony został w 8 hektarowym parku o formie krajobrazowej. Początków parku należy szukać w połowie XVIII wieku. Po wybudowaniu nowego pałacu stworzono system wodny z trzema stawami. Park otacza ceglane ogrodzenie z końca XIX wieku. Z dawnego zespołu dworskiego z 1 poł. XIX wieku zachowały się m. in. oficyna z 1839 roku, z piętrowym drewnianym ryzalitem i balkonową galerią. W parku o obwodnicowym układzie dróg rośnie wiele pomnikowych drzew, w tym trzy dęby o obwodzie pnia od 4-5 metrów. Na uwagę zasługują okazy miłorzębu dwuklapowego, buku zwyczajnego, jesionu wyniosłego, platana klonolistnego i modrzewia europejskiego. Przy zachodniej granicy parku wzdłuż zabudowy podwórza północnego rośnie aleja grabowa. Park jest pozbawiony praktycznie roślinności krzewiastej, za wyjątkiem bzu czarnego. W południowej części parku znajduje się domek modrzewiowy, dawny dom ogrodnika. Przy nim urządzone zostały ogródek skalny i lapidarium z fragmentów rzeźbiarskich z XVII i XVIII wieku. Przy bramie wjazdowej do zespołu pałacowo-parkowego stoi barokowa figura św. Jana Nepomucena. Po przeciwnej stronie drogi i parku murowany, późnoklasycystyczny kościół wzniesiony w miejscy drewnianego w l. 1817-30 z fundacji ówczesnego właściciela Wiktora Szołdrskiego (rej zab. nr 1500/A z 27-03-1974). Parafia w Górze istnieje od 1393 r. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, jednonawowy z wieżą od zachodu z neobarokowym hełmem. Wieża pochodzi z 1928 roku. Ołtarz główny o formie rokokowej. W kruchcie kościoła wmurowana została tablica upamiętniająca powstańców wielkopolskich z napisem ,,Oddaliśmy ojczyźnie nasze życie, polskiej ziemi krew, narodowi serce, Bogu dusze - powstańcy parafii Góra". Od północy kościoła znajduje się pomnik 12 parafian poległych w latach 1918- 1920. Wystawiono go w 1924 roku, w 1940 roku został zniszczony przez hitlerowców i odbudowany dopiero w roku 1982. Nieopodal usytuowana plebania z 1901 roku.

Od zachodu z parkiem graniczy zabudowa folwarku. Zespół należy do najbardziej efektowanych na terenie Wielkopolski. Obecne założenie powstało w miejscu starszego zespołu. Podwórze gospodarcze zajmuje teren rozległego prostokąta o wymiarach 170 x 340 metrów. Pierwotnie było ono funkcjonalnie podzielone na 4 mniejsze podwórza. Najbardziej zwarta zabudowa podwórza znajduje się na podwórzu północnym, którą tworzą budynki stodół, spichlerza, obory, stajni, gorzelni, browaru i szop na nawozy. Od północy pomiędzy budynkami mur ogrodzeniowy z północną bramą wjazdową. Obok dawnego browaru znajduje się przejście z podwórza na teren parku. Na podwórzu środkowym znajdowały się kotłownia, magazyny płatkarni i gorzelni oraz stodoła (obecnie nie istniejąca). Podwórze południowe ograniczone od strony parku budynkiem oficyny, a od południa budynkiem owczarni. Poprzez rozebranie stodoły obydwa podwórza (środkowe i południowe) uzyskały jedną przestrzeń. Czwarte podwórze wchodzące w teren parku (pd.-wsch.) z domem stajennego, wozownią i ujeżdżalnią. Budynki zespołu folwarcznego w przewadze z czerwonej cegły, z elementami konstrukcji szkieletowej. Forma neogotycka z detalami z cegieł o formie lizen, gzymsów, łuków, ażurów i sterczynek. Mimo upływu lat doskonale wypalona cegła nadal świetnie prezentuje się w budynkach zespołu folwarcznego w Górze. Nieużytkowany jest dawny browar, gorzelnia oraz budynki na podwórzu południowym. Przy drodze głównej naprzeciwko folwarku zachowały się cztery czworaki z I połowy XIX wieku, niektóre z szachulcowymi szczytami.

Zabytek dostępny z zewnątrz. Zwiedzanie pałacu po uzgodnieniu z dyrekcją Domu Dziecka.

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 11-07-2017 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.55160, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.4658