Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

piec do wypału cegły - Zabytek.pl

Adres
Góra

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. jarociński, gm. Jaraczewo - obszar wiejski

Piec wypałowy pierścieniowy systemu Hoffmanna w 2.poł.XIX w.był powszechnie stosowany w przemyśle ceramicznym Wielkopolski.

W końcu XIX w. piece tego typu zostały wyparte przez bardziej ekonomiczne piece kręgowe. Piec wypałowy w Górze z suszarnią nadpiecową zachowany w niezmienionej formie bryły oraz pierwotnym układzie wnętrza związanym z technologią wypalania cegieł jest jednym z niewielu zachowanych obiektów tego typu na terenie Wielkopolski. Jego niewątpliwe wartości historyczne - świadectwo rozwoju przemysłu - oraz techniczno-architektoniczne stawiają go w rzędzie niezwykle wartościowych obiektów zabytkowych.

Historia

Piec pierścieniowy systemu Hoffmanna w Górze wzniesiono ok. 1870 r. na terenie folwarku należącego do rodziny Fischer von Mollard. Materiał do budowy pieca pochodził z własnej cegielni. Cegły wypalane w tym piecu posłużyły do budowy pałacu, wzniesionego w latach 1877-1888. Zapewne kolejną przesłanką do powstania pieca była rozbudowa folwarku, która miała miejsce w ostatniej ćwierci XIX wieku. W 1926 r. majątek z cegielnią należał do Ernsta Gotthelfa Fischera von Mollard. Piec służył do wypalania cegły, drenów, dachówki i innych wyrobów ceramicznych. Pierwotnie surowiec, czyli glinę, kopano ręcznie i dowożono wozami konnymi. Po II wojnie światowej urobek dowożono kolejką wąskotorową i lokomotywą spalinową. Surówkę, czyli cegłę niewypaloną, suszono w kilku naturalnych suszarniach oraz w suszarni nadpiecowej. Pierwotnie w suszarni nadpiecowej surówkę układano w „koziołki”, od 1967 r. na katralkach. Transport surówki i gotowych wyrobów odbywał się specjalnymi wózkami ręcznymi, od 1960 r. za pomocą wind wyciągowych. Po II wojnie światowej upaństwowioną cegielnię przekazano Krotoszyńskim Zakładom Ceramiki Budowlanej w Krotoszynie, przekształconej w latach 90. XX w. w S.A. CERABUD. Z przyczyn ekonomicznych (niska opłacalność produkcji, wysokie nakłady pracy ludzkiej itd.) produkcję przerwano w 1999 roku.

Opis

Piec wypałowy wzniesiono na południowym krańcu miejscowości Góra przy obecnej ul. Spółdzielczej, przy drodze do Łobzowca. Cegielnia stanowi pd. granicę zabudowy folwarku. Od wsch. teren cegielni sąsiaduje ze stawami, które powstały w dawnych wyrobiskach gliny oraz z reliktami suszarni naturalnych. Nad pn. od pieca znajduje się formownia, na pd. budynek administracyjno-mieszkalny. Piec zbudowano z cegły ogniotrwałej na ceglanym fundamencie. Ściany zewnętrzne są pochylone do środka pieca i wzmocnione 24 ceglanymi skarpami. Piec założony na planie koła. Część robocza pieca jest symbolicznie podzielona furtami na 12 komór. Przestrzeń robocza pieca ma postać pierścienia, wewnątrz którego biegnie kanał ogniowy. Na stropie pieca zamontowano katralki suszarni nadpiecowej oraz torowisko kolejki z dwoma windami wyciągowymi służącymi do transportu opału oraz surówki. Wokół komina ulokowano 12 zastawek komór pieca, blokujących bezpośrednio ciąg z komory. Bryła obiektu cylindryczna, przykryta dachem o małym nachyleniu połaci. Dominantę cegielni stanowi ceglany, umieszczony centralnie wysoki komin o podstawie koła. Elewacje pieca w przyziemiu pomiędzy skarpami do wysokości 1,5 metra są obrzucone tynkiem. Skarpy sięgają do wysokości stropu. Furty komór przekryte łukiem pełnym, obecnie zamurowane. Na wysokości drugiej kondygnacji okna zamknięte łukiem odcinkowym, drewniane. Nadproża okien i furt - ceglane.

Pierwszy piec wypałowy kręgowy systemu Hoffmanna powstał w 1858 r., a jego nazwa pochodzi od jego wynalazcy, Friedricha Hoffmanna z Berlina (1818-1900). Jako współtwórcę pieca tego typu wymienia się Lichta z Gdańska. Konstrukcja pieca z czasem uległa znacznej modernizacji, m.in. spłaszczono go i wydłużono kanał ogniowy (piece w Kotlinie i Witaszycach). Pruskie nakazy budowlane spowodowały wzrost zapotrzebowania na trwałe, ceramiczne pokrycia dachów. Piec pierścieniowy jest pierwszym piecem o działaniu ciągłym, tzn. takim, w którym nie wygaszano ognia, a wsad pozostawał nieruchomy, natomiast „przesuwał się ogień”. Piec nie posiada wydzielonych „komór”. Poszczególne „komory” wyznaczane są kolejnymi furtami, a dla uszczelnienia oddzielone są od siebie papierem szybrowym, przyklejanym do ścian. Włączenie komory do pracy polegało na spaleniu oddzielającej ją przegrody papierowej i podłączeniu ją do ciągu kominowego.

Piec należy do firmy „CERABUD”, jest nieużytkowany, z zewnątrz do obejrzenia, wnętrze niedostępne.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 25-09-2014 r.

Rodzaj: 

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BL.40356, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BL.7285