Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół stopnia wodnego Pianówka nr 16 - Zabytek.pl

zespół stopnia wodnego Pianówka nr 16


1913 r. Góra nad Notecią

Adres
Góra nad Notecią

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. czarnkowsko-trzcianecki, gm. Czarnków

Zespół stopnia wodnego „Pianówka nr 16” stanowiący element składowy drogi wodnej Wisła - Odra jest ważnym obiektem w krajobrazie kulturowym doliny Noteci, posiadającym unikalne wartości historyczno-techniczne.

Historia

Rzeka Noteć stanowi część drogi wodnej Wisła - Odra, szlaku żeglugi śródlądowej z Bydgoszczy do Kostrzyna n. Odrą. Początki tego szlaku wiążą się z budową Kanału Bydgoskiego (1773-75). Dalszym etapem prac była regulacja Noteci i Brdy. Prace regulacyjne na Dolnej Noteci (od Nakła do ujścia rzeki do Warty) rozpoczęto równocześnie z budowa kanału. Obejmowały one usuwanie zakoli rzeki miedzy Nakłem a Ujściem. Jednak pomimo przeprowadzenia szeregu poważnych robót droga wodna Wisła - Odra nie była wystarczająco spławna, co spowodowane było m. in. zbyt licznymi i ostrymi zakolami na Dolnej Noteci. W 1863 r. rozpoczęto prace nad ich usuwaniem, początkowo bez planu, później (od 1873 r.) zgodnie z projektem Schönfeldera. Trwająca do 1888 r. regulacja nie przyniosła jednak spodziewanych rezultatów, dlatego w l. 1891-98 kontynuowano prace. Kanalizację Dolnej Noteci ukończono dopiero w l. 1910-14, zwiększając liczbę stopni wodnych przez wybudowanie siedmiu śluz i jazów. Całą arterię transportową oddano do użytku w kwietniu 1915 r. Łącznie od Nakła do Krzyża powstało 14 stopni wodnych, z których 12 znajduje się na terenie obecnego woj. wielkopolskiego. Są to: „Krostkowo nr 11” w Krostkowie (1912-14, jedyny tego typu obiekt na Noteci, a także w Polsce, unikat w skali europejskiej; krostkowska śluza jest budowlą typu ziemno-faszynowego, bez murowanej komory, o zboczach porośniętych trawą; posiada jedynie dwuskrzydłowe wrota zamykane i otwierane ręcznie; obok śluzy znajduje się jaz kozłowo-iglicowy), „Nowe nr 12“ w Stobnie (1896), „Walkowice nr 13“ (1912-13), „Romanowo nr 14“ w Romanowie Górnym (1913), „Lipica nr 15“ w Romanowie Dolnym (1896, k. XIX w., 1912-13), „Pianówka nr 16“ w Górze (1913), „Mikołajewo nr 17“ (1913), „Rosko nr 18“ (1884, 1888, 1896), „Wrzeszczyczyna nr 19“ (1913), „Wieleń nr 20“ (1913), „Drawsko nr 21“ (1884, 1898, 1941-42) i „Krzyż nr 22“ (1913, 1918).

Opis

Stopień wodny „Pianówka nr 16” powstał w 1913 r. Usytuowany jest na wsch. od zabudowań wsi Pianówka, na terenie miejscowości Góra i Zofiowo. W skład zespołu wchodzi jaz z przepławką dla ryb, śluza oraz budynek straży granicznej wraz z częścią gospodarcza oraz dwa zespoły mieszkalne (nie objęte wpisem).

Śluza Pianówka jest śluzą komorową konstrukcji ciężkiej, wykonanej z betonu, licowanej cegłą klinkierową. Składa się z głowy górnej, komory śluzowej i głowy dolnej. Dwuskrzydłowe wrota śluzy o konstrukcji stalowej pokryte są jednostronnie blachą. Otwieranie i zamykanie wrót odbywa się ręcznie, podobnie jak napełnianie i opróżnianie komory. Piętrzący wodę i regulujący jej poziom jaz jest trójprzęsłowy (jedno przęsło przystosowane jest do prowadzenia żeglugi). Przyczółki, filary oraz próg jazu wykonano z betonu i obmurowano okładziną ceglana lub kamienną. Każde przęsło podzielone jest stalowymi słupami. Do piętrzenia wody stosuje się podwójne zasuwy. Nad przyczółkami i filarami zbudowany jest most jazowy służący zakładaniu i usuwaniu zasuw oraz stawianiu słupów. Na moście poprowadzone jest torowisko, po którym przesuwany jest żurawik. Na tamie rozdzielczej usytuowany jest drewniany budynek administracyjny dawnej strażnicy granicznej połączony z budynkiem gospodarczym. Zabudowania wzniesiono w konstrukcji szkieletowej, ich ściany oszalowano poziomo pobijanymi deskami. Obie partie budynku nakryte są wysokimi dachami dwuspadowymi. Umieszczone w narożnym podcieniu wejście oraz okna są prostokątne. Na obu brzegach rzeki znajdują się ponadto murowane zabudowania mieszkalne i gospodarcze z lat 1913 i 1928, prezentujące architekturę typową dla zespołów mieszkalnych budowanych na stopniach wodnych.

Obiekt dostępny.

oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 04-12-2015 r.

Rodzaj: 

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.49700, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.3719