Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Andrzeja - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Andrzeja


kościół 2. poł. XVII w. Golina

Adres
Golina, Księdza Szczepana Toboły 1

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. jarociński, gm. Jarocin - obszar wiejski

Kościół parafialny w Golinie jest przykładem drewnianego, pierwotnie zrębowego kościoła, którego ściany zostały na zewnątrz wzmocnione konstrukcją szkieletową, pierwotnie bez wypełnienia.

Obiekt stanowi przykład tak zwanej zdwojonej konstrukcji - spotykanej nie tylko w Wielkopolsce. Oprócz wartości architektonicznych ma cenne wyposażenie, a także jest obiektem kultu maryjnego. Golina jest również miejscem wytwarzania unikatowego haftu - tzw. snutek golińskich. Przy kościele znajduje się drewniana dzwonnica oraz cmentarz z nagrobkami byłych właścicieli wsi oraz proboszczy z XIX i XX wieku.

Historia

Pierwszy kościół w Golinie wzniesiono zapewne w XIV wieku. Obecny kościół pobudowano prawdopodobnie w 2. poł. XVII w. na miejscu poprzedniego, pierwotnie jako świątynię zrębową, z drewna dębowego, z drewnianą zakrystią od północy. Zrujnowany znacznie kościół poddano gruntownemu remontowi w 1739 r. nakładem Jadwigi i Jakuba Przyjemskich. Powiększono okna w elewacji pn.,, ścianę pn. i pd. okolono konstrukcją szkieletową (bez wypełnienia), w nawie założono nowe belki wiązarowe i więźbę, z podciągiem stropu (sosrębem) na osi nawy. W prezbiterium podwieszono do nowej więźby kolebkę na tzw. ruszcie, zbudowano nową zrębową zakrystię. Wnętrze ozdobiła polichromia malarska. Datę odnowienia kościoła umieszczono na sosrębie. W 1866 r. miał miejsce kolejny remont związany z wymianą części elementów drewnianych oraz dobudową kruchty od zachodu. W latach 1934-1935 kościół gruntownie wyremontowano staraniem Heleny Moszczeńskiej i golińskich parafian. Wzmocniono ściany murowanymi przyporami, wymurowano pd. część ściany tęczowej, wypełniono konstrukcję szkieletową cegłą, a wnętrze pokryte zostało nową polichromią aut. Wiktora Gosienieckiego. Ostatni remont kościoła miał miejsce po 2000 r., wymieniono część elementów konstrukcyjnych ścian i więźby dachowej oraz pokryto kościół nowym gontem. W latach 60. XX w. konserwatorzy toruńscy przeprowadzili restaurację ołtarza głównego, przywracając poprzednią kolorystykę oraz obrazów św.św. Benona, Antoniego i Józefa. Około 1750 r. bezpośrednio w otoczeniu kościoła wzniesiona została drewniana dzwonnica. Przy kościele znajdował się od początku jego istnienia cmentarz. Zachowane nagrobki pochodzą z XIX i XX wieku.

Opis

Golina to wieś położona 6 km na pd. od Jarocina, przy szosie i linii kolejowej do Krotoszyna. Kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła usytuowany jest w zach. części wsi, na płaskim terenie. Orientowaną świątynię wzniesiono w konstrukcji zrębowej, którą wzmocniono na zewnątrz częściowo konstrukcją ryglową i oszalowano. Konstrukcja zrębowa ścian na zewnątrz jest niewidoczna. Kościół jednonawowy, z prostokątną zbliżoną do kwadratu nawą oraz z węższym prezbiterium na rzucie prostokąta i zakrystią od północy. Od zach. na całej szerokości nawy - kruchta, z parą gospodarczych pomieszczeń wydzielonych po bokach. W jednym z nich znajdują się schody na chór muzyczny. Przy poł. ścianie nawy wzmocnionej przyporami, na całej jej długości, przylega murowana kaplica. W korpusie kościoła dominuje wyższa od prezbiterium nawa. Prezbiterium i nawa kryte odrębnymi dwuspadowymi dachami. Przy wsch. szczycie nawy umieszczono niską, wieloboczną wieżyczkę z sygnaturką i latarnią, z cebulastym hełmem i krzyżem z chorągiewką, z napisem: 1866 rok. Nad zakrystią i kruchtą zach. - dachy pulpitowe, nad aneksem murowanym - dach płaski. Dachy kościoła pokryte drewnianym gontem. Goliński kościół wyróżnia zdwojona konstrukcja ścian. Belki wiązarowe połączone z oczepem szkieletu na wrąb pojedynczy. Konstrukcja zrębowa z bali dębowych, zwęgłowanych na podwójny jaskółczy ogon, na masywnej podwalinie. W górnej partii wieńca modrzewiowa bela (?). Konstrukcja ryglowa na trzech poziomach z polami prostokątnymi lub zbliżonymi do kwadratu, z zastrzałami czopowanymi w środkowym ryglu, oczepie i podwalinie. We wsch. ścianie prezbiterium słupy rozstawione nieregularnie o układzie zastrzałów wyraźnie zaburzonym. Więźba dachowa z 1739 r., uzupełniana w XIX i XX w. - dwujętkowa, o stolcach leżących z nieregularnym układem wiązarów pełnych i pustych. Stolce czopowane w płatwi i oczepie, usztywnione w płaszczyźnie poprzecznej rozporą oraz mieczami.

Elewacje z otynkowanym, wydzielonym uskokiem niskim cokołem. Ściany ryglowe z otynkowanymi ceglanymi wypełnieniami pomalowanymi na biało wapnem. Elewacje z nieregularnie umieszczonymi oknami, z centralnie umieszczonymi w ścianie pn. i pd. drzwiami. Korpus kościoła obiega na jednym poziomie wydatny okap z gzymsem koronującym, który w ścianach szczytowych przechodzi w niewielki okapnik wydzielający szalowane pionowo szczyty. Elewacja zach. kruchty oraz ściany zakrystii szalowane pionowo z profilowanym listwowaniem.

We wnętrzu prezbiterium pozorna kolebka nad fasetami, wspartymi u nasady dwoma parami słupów, w nawie strop belkowy z deskowym pułapem górnym, z sosrębem, na którym znajdują się dwie inskrypcje, od pd. łacińska z 1739 r. oraz od pn. - polska z 1935 roku. Belki stropowe profilowane i fazowane. Otwór tęczowy ujęty parą słupów, zamknięty łukiem koszowym. Empora chóru muzycznego wsparta na parze masywnych, kanelowanych kolumn. W prezbiterium znajdują się malowidła barokowe, uzupełnione polichromią Wiktora Gosienieckiego z 1934-1935 roku. Polichromia z wizerunkami świętych jego autorstwa zdobi również ściany nawy.

Wyposażenie kościoła obejmuje m.in. ołtarz główny barokowy z ok. 1700 r. z figurami świętych Piotra i Pawła oraz obrazami Matki Boskiej z XVII w. w sukience srebrnej z 1826 r. oraz Matki Boskiej Pocieszenia z XVIII wieku. Sanktuarium w Golinie jest również maryjnym miejscem kultu, o czym świadczą liczne wota. W zwieńczeniu ołtarza umieszczono obraz św. Andrzeja, a bramki ołtarza zdobią obrazy św.św. Michała, Tobiasza, Sebastiana i Rocha. Ołtarze, balaski, tabernakulum zdobią obrusy i serwety z lokalnie wytwarzanym haftem snutkowym. Są to tzw. „snutki golińskie”. Tradycję ich wytwarzania w Golinie i okolicy utrwaliła Helena Moszczeńska, właścicielka golińskiego majątku na przełomie XIX i XX wieku.

Kościół otacza teren cmentarza o zarysie czworoboku, ze ściętymi wsch. narożami, okolony sztachetowym ogrodzeniem na ceglanej podmurówce pomiędzy ceglanymi słupkami. Na teren cmentarza przykościelnego prowadzi brama od pn.-zach. i furtka od południa. Od pd.- wsch. teren przykościelny skomunikowany jest z ogrodem przy plebanii. Wokół kościoła prowadzi chodnik. Na poł. od kościoła, przy ogrodzeniu, znajduje się drewniana dzwonnica, szalowana, o dachu krytym gontem. W pn., wsch. i zach. części cmentarza znajdują się nagrobki, m.in. Stanisławy Holskiej zm. w 1914 r., dwóch proboszczy Golińskich - Walentego Nowackiego (zm. 1860) i Szczepana Toboły (zm. 1928). Pozostałą część cmentarza porastają trawa i drzewa liściaste.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz. Msze sw. w niedziele o godz. 8.00, 10.00 i 11.30, w dni powszednie o 7.30 i 18.00. Wykaz wszystkich nabożeństw opublikowany w Internecie pod adresem parafii św. Andrzeja Apostoła w Golinie. Na stronie znajdują się informacje o kościele, kulcie Matki Boskiej Pocieszenia oraz legendach związanych z tym miejscem.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 29-09-2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.170029, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.60784