Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Golejewko, 62

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. rawicki, gm. Pakosław

Wieś Czestram-Golejewko należy do najstarszych polskich wsi wzmiankowanych źródłowo.

Zespół pałacowy w Golejewku obejmuje rozległe założenie pałacowo-parkowo-folwarczne ukształtowanie na bazie późnośredniowiecznego dworu obronnego. Najstarszy zachowany zabytek założenia, wieża-brama, pierwotnie zapewne pełniąca przy drewnianym dworze funkcję wieży ostatniej obrony, później wielokrotnie przebudowywana i adaptowana, jest materialnym świadectwem istnienia w tym miejscu późnośredniowiecznej rezydencji możnowładczej, a zarazem przykładem zmian funkcji i użytkowania budynku na przestrzeni wieków. Na szczególną uwagę zasługuje również kompleks XIX i XX-wiecznych zabudowań folwarcznych, zaliczany do najokazalszych w Wielkopolsce.

Historia

Golejewko jako Czestram po raz pierwszy wymienione zostało w bulli papieża Inocentego II w 1136 roku. W średniowieczu był to ważny gród kasztelański położony przy granicy ze Śląskiem, przy drodze handlowej łączącej tę dzielnicę z Wielkopolską. Sama nazwa Golejewko pojawiła się w 1296 r. i używana była wymiennie z nazwą Czestram.

Od 1486 do 1663 r. Golejewko wraz z przyległymi wsiami należało do rodu Awdańców-Chojeńskich. W 1496 r. wzmiankowany został po raz pierwszy dwór. W 1620 r. w skardze złożonej przez Andrzeja Chojeńskiego w związku z napadem na majątek wymieniane są zamek-twierdza, bramy, wały i zabudowania folwarczne w Golejewku. Rok później, na pamiątkę bitwy pod Chocimiem (1621 r.), Chojeński umieścił na szczycie wieży bramnej zachowaną do chwili obecnej gwiazdę z półksiężycem, a kościół obdarował zdobytymi na Turkach łupami. W 1663 r. córki Chojeńskiego sprzedały Golejewko cześnikowi inowrocławskiemu Władysławowi Rogalińskiemu ze Smolic. Przeprowadzona w 1666 r. lustracja wykazała, że w Golejewku był m.in. drewniany dwór i wieża bramna. W 1. poł. XVII w. Konstantyn Rogaliński (1701-1768), kasztelan nakielski, rozbudował najpierw stojący naprzeciwko wieży bramnej drewniany dwór o murowane alkierze, a później zaczął w oparciu o nie wznosić nowy, murowany, dwukondygnacyjny dwór po pd. stronie dziedzińca, a także założył ogród włoski na bagnach otaczających dwór od południa.

W 1846 r. Golejewko nabyła rodzina Czarneckich, która w latach 1848-1852 przebudowała wieżę bramną Chojeńskich oraz pałac Rogalińskich i która wzniosła również zespół budynków folwarcznych w ich pobliżu. Wszystkie te obiekty ujednolicono przez dodanie wielobocznych wieżyczek i sterczyn, nawiązując w ten sposób do gotycko-renesansowych zamków angielskich wznoszonych w 2. poł. XVI w. w stylu elżbietańskim. W tym czasie rozbudowano też ogród regularny, dodając partie krajobrazowe.

Wieża bramna wzniesiona została w XV i na pocz. XVI w., rozbudowana w XVIII w. o pomieszczenia mieszkalne. W latach 1848-1852 została przebudowana na spichlerz w stylu elżbietańskim. W latach 70. XX w. adaptowana na budynek socjalno-biurowy, obecnie mieści również salę muzealną.

Pochodząca z XVI-XVII w. parterowa oficyna z neogotyckim krenelażem, murowana z cegły i kamienia, tynkowana, jest połączona łącznikiem z wieżą bramną. Murowana z cegły i tynkowana lodownia wzniesiona została na rzucie ośmioboku w latach 1848-1852.

W 1921 r. Janusz Czarnecki założył w Golejewku znaną w Polsce stadninę koni pełnej krwi angielskiej i wzniósł w latach 1924-1925 nowe stajnie (dziś w większości rozebrane). Po jego śmierci w 1933 r. majątkiem aż do wojny 1939 r. zarządzała wdowa Romana Czarnecka.

Po 1945 roku Golejewko zostało upaństwowione i przejęte przez Państwowe Zakłady Chowu Koni. Obecnie zespół pałacowo-parkowo-folwarczny jest własnością Stadniny Koni „Golejewko”.

Opis

Zespół rezydencjonalno-folwarczny w Golejewku składa się z pałacu na zach., parku na pd. oraz folwarku na wsch., które razem tworzą figurę zbliżoną do kwadratu.

Pałac położony jest po pd. stronie dziedzińca paradnego, ozdobionego okrągłym gazonem na środku i marmurową figurą Samsona z 1768 roku. Na dziedziniec od pn. prowadzi wjazd przez ozdobny most. Od parku pałac oddziela fosa, przez której pd. ramiono przerzucony jest most. We wsch. części dziedzińca usytuowana jest wieża bramna. Na pn. od wieży znajdują się oficyna, piwnica i lodownia. Z wsch. narożników wieży wychodzą murowane ogrodzenia odgradzające część reprezentacyjną od folwarcznej.

Murowany i otynkowany pałac w stylu elżbietańskim z elementami barokowymi z wieżami o konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą został wzniesiony na planie przedłużonego prostokąta. Piętrowy, siedmioosiowy korpus główny flankowany jest dwiema wieżami i parterowymi skrzydłami. Czterospadowy dach ze szczytem od strony pn. obwiedziony jest balustradą zdobioną sterczynami. Układ wnętrz jest dwutraktowy ze schodami i sienią pośrodku.

Dwukondygnacjowa wieża bramna konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą z bramą przejazdową sklepioną kolebkowo-krzyżowo została wzniesiona na planie kwadratu. W części zach. nadbudowana została ośmioboczna górna partia wieży. Przejazd mieści się między sklepionymi kolebką z lunetami pomieszczeniami przyziemia. Pochodząca z XVI-XVII w. parterowa oficyna z neogotyckim krenelażem, murowana z cegły i kamienia, tynkowana, jest połączona łącznikiem z wieżą bramną. Murowana z cegły i tynkowana lodownia wzniesiona została na rzucie ośmioboku w latach 1848-1852.

Założony na bagnach w 1. poł. XVIII w. i poszerzony w 2. poł. XIX w. park składa się z części regularnej na pd. od pałacu i leżącej po jego bokach części krajobrazowej. Na osi elewacji ogrodowej pałacu usytuowana jest aleja główna parku, biegnąca z pn. na pd., a następnie przechodząca przez ozdobną bramę oraz most południowy nad rowem i kontynuowana dalej aleją lipową, zwaną obecnie zwyczajowo Aleją Zasłużonych Koni, która prowadzi do Golejewa. W pd.-zach. części parku (dawnym sadzie), oddzielonej szpalerem ozdobnych drzew, stoi wraz z budynkiem gospodarczym murowany i tynkowany domek ogrodnika z drewnianym ozdobnym szczytem i balkonem wzniesiony na pocz. XX wieku.

Wokół rozległego dziedzińca rozmieszczone są długie budynki gospodarcze (stajnie, obory, stodoły). W pobliżu wieży bramnej stoją cztery krótsze budynki połączone murowanym ogrodzeniem i bramą. Pomiędzy nimi od tzw. starej drogi usytuowany jest wjazd na dziedziniec folwarczny. Następny wjazd znajduje się w narożniku pn.-wsch. dziedzińca folwarcznego, od strony tzw. ryneczku, gdzie wzniesiono domy robotników folwarcznych.

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

oprac. Tomasz Łuczak, OT NID w Poznaniu, 17-11-2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Adam Robakowski.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.171673, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.73025