kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego - Zabytek.pl
kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego
Adres
Golce
Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. wałecki, gm. Wałcz
Kościół zachował oryginalną formę architektoniczną (z wieżą wyprowadzoną z korpusu), ryglową konstrukcję ścian, historyczne (barokowe) elementy wyposażenia oraz kryptę rodową.
Historia
Kościół wzniesiony został w 1664 r., na miejscu świątyni, wybudowanej w latach 1540-1543. Fundatorem XVII-wiecznego, ryglowego kościoła był Joachim Rüdigier von der Goltz, o czym świadczy inskrypcja na dzwonie z 1670. Rodzina von der Goltzów była właścicielem wsi od XVI do kon. XVIII w., a także protektorem protestantyzmu na ziemi wałeckiej. Datowanie kościoła potwierdzają: forma architektoniczna oraz typ ryglowej konstrukcji ścian, z zagęszczonym układem słupów i rygli (bez zastrzałów). Być może budowniczym był Daniel Hoier, autor kościoła w Górnicy (fundacja von der Goltzów), gdzie zastosowano analogiczną dekorację snycerską belek w postaci zębnika. W XVIII w. wymieniono okna oraz posadzkę. W 1957 r. kościół został poświęcony jako świątynia rzymskokatolicka pw. św. Antoniego Padewskiego. Obiekt był częściowo remontowany, m.in.: wymiana pokrycia na wieży, konserwacja ryglowych ścian.
Opis
Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego zlokalizowany we wschodniej części wsi, na wyraźnym wyniesieniu terenu, w obrębie historycznej działki cmentarnej obsadzonej szpalerami klonów. Jest to kościół orientowany, salowy, z wieżą od zachodu, w typie regionalnego budownictwa ryglowego, z elementami barokowej stylizacji. Nawa założona na planie prostokąta, o wymiarach 21,6 x 10,3 m, prostopadłościenna, nakryta dachem dwuspadowym. Wieża wyprowadzona częściowo z korpusu nawy, o czworobocznej podstawie, czterokondygnacyjna (typu izbicowego), zwieńczona ośmioboczną (cebulastą) iglicą. Ściany nawy i dolne kondygnacje wieży wykonane są w konstrukcji ryglowej, z ceglanym (częściowo szachulcowym) i tynkowanym wypełnienie m pól międzyryglowych. Drewniany szkielet składa się z zagęszczonego ciągu słupów (o przekroju ok. 30 x 30 cm), osadzonych dołem na historycznie wtórnych podwalinach, spiętych od góry oczepami i połączonych pięcioma poziomami rygli; całość wykonana bez użycia zastrzałów. Szczyty nawy oraz górne kondygnacje wieży są odeskowane. W obrębie wieży wprowadzona dodatkowa konstrukcja szkieletowa (bez wypełnienia). Ściany krypty murowane z cegły ceramicznej i tynkowane. Strop nawy belkowy nagi, ze zdwojoną co drugą belką, stężony mieczami; całość o snycerskiej obróbce. Nad kryptą sklepienie kolebkowe. Więźba dachowa drewniana, oryginalna, o konstrukcji krokwiowo-jętkowej, z podwójnymi (ukośnymi) podporami, górną ścianą stolcową; wiązary stabilizowane zastrzałami, rozporami oraz krzyżulcami. Pokrycia dachowe wtórne: nawa nakryta cementową dachówką zakładkową, hełm wieży kryty blachą. Drzwi południowe do nawy drewniane, jednoskrzydłowe, ramowo-klepkowe z nabijanymi ćwiekami, zawieszone na pasowych zawiasach. Elewacje nawy o regularnych podziałach (sześcio-, cztero- i dwuosiowe), akcentowane czarno-białą szachownicą „rysunku” ścian ryglowych oraz nieregularnymi liniami drewnianego szkieletu. Otwory okienne ujęte profilowanymi opaskami, zamknięte od góry łukami odcinkowymi. Elewacja szczytowa wschodnia zwieńczona dekoracją snycerską w postaci fryzów zębnikowych i girlandowych, przedzielonych konsolkami. Wnętrze sali kościelnej opięte jest od zachodu drewnianą, uskokową emporą organową, a w części wschodniej wtórnie wydzielona zakrystia. Pod płd.-wschodnią częścią nawy znajduje się krypta grzebalna. Przyziemie wieży pełni funkcję kruchty - przedsionka. Z historycznego wyposażenia na uwagę zasługują: barokowy ołtarz główny (3 ćw. XVII w.), kamienna płyta epitafijna z poł. XVII w. oraz spiżowy dzwon z 1670 r. odlany przez Franciszka Dubois.
Obiekt dostępny z zewnątrz. Możliwość zwiedzania wnętrza za zgodą księdza proboszcza.
Oprac. Waldemar Witek, OT NID Szczecin, 31.03.2015 r.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
szachulcowe
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.117372, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.417224