Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ratusz - Zabytek.pl

Adres
Gniew, Plac Grunwaldzki 1

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. tczewski, gm. Gniew - miasto

Przykład gotyckiego obiektu użyteczności publicznej, pełniącego od początku tę samą funkcję - siedziby władz miejskich.

Ratusz, mimo że znacznie zmodernizowany i przebudowany w kolejnych stuleciach, szczególnie w XIX w., jest ważnym elementem unikatowego średniowiecznego zespołu miejskiego Gniewu (układu urbanistycznego Starego Miasta z zespołem zamkowym w Gniewie).

Historia

Budowa ratusza rozpoczęła się zapewne u schyłku XIII w., wkrótce po lokacji miasta w 1297 roku. Pierwotna forma nie jest znana - być może były to dwa równoległe, niezależne skrzydła - ale od 2. poł. XIV w. ratusz był już prawdopodobnie czworobocznym założeniem z wewnętrznym dziedzińcem i kwadratową wieżą w południowo-zachodnim narożu, o czym świadczą gotyckie piwnice zachowane pod częścią północną, zachodnią i południową oraz grubsze od pozostałych ściany wewnętrzne kwadratowej piwnicy pod wieżą. W końcu XVI w. nastąpiła przebudowa ratusza, związana najpewniej z adaptacją d. hali targowej w przyziemiu budowli na kościół protestancki (w 1596 r. został zwrócony katolikom, zajęty wcześniej przez gminę ewangelicką, kościół parafialny). W ciągu XVIII stulecia wokół ratusza narastały przybudówki, które znacznie obniżyły jego walory reprezentacyjne. W XIX w. nastąpiły radykalne zmiany w wyglądzie budynku, rozebrano bowiem skrzydło wschodnie (wznosząc na jego miejscu w 1823 r. nowy kościół), po 1830 r. - wieżę ratuszową, a w 1836 r. - skrzydło południowe, pozostawiając jego piwnice i część elewacji podwórzowej, które wykorzystano przy budowie nowych domów mieszkalnych. W 1852 r., według projektu mistrza murarskiego Obucha, dość radykalnie przebudowano pozostałe dwa skrzydła, m.in. elewację frontową powiększono o podcień i nadano jej pseudogotycką formę. W 1957 r. rozebrano kościół ewangelicki i budynek mieszkalny w północno-zachodnim narożniku, pozostawiając piwnice. W 1978 r. wykonano prace konserwatorskie w podcieniu, odsłaniając gotyckie lico elewacji frontowej i wąskie zamurowane przejścia, związane prawdopodobnie z istniejącymi tu pierwotnie kramami rzemieślniczymi.

Opis

Ratusz usytuowany centralnie na rynku, elewacją frontową z podcieniem zwrócony w kierunku północnym. Od strony zachodniej, południowej i częściowo wschodniej obudowany dziewiętnasto- i dwudziestowieczną zabudową mieszkaniową. Gotyckie piwnice, fragmenty ścian obwodowych do wysokości 5,5-6,0 m i część sklepień piwnic, zachowana pseudogotycka forma budynku. Budowla złożona z dwóch skrzydeł (północnego i zachodniego), tworzących plan litery „L”. Bryła podpiwniczona, z częściowo użytkowym poddaszem, w skrzydle zachodnim zachowana brama przejazdowa na d. dziedziniec wewnętrzny. Skrzydło północne dwukondygnacyjne, nakryte dachem dwuspadowym. Elewacja frontowa symetryczna, w przyziemiu czteroarkadowy podcień ze sklepieniem krzyżowym z gurtami. Piętro siedmioosiowe z otworami półkoliście domkniętymi, na osi środkowej balkon na żeliwnych wspornikach z ażurową metalową balustradą. Wyżej ścianka kolankowa z kolistymi blendami i z zegarem na osi. Elewację domyka dekoracyjny gzyms wieńczący z fryzem kostkowym, w narożach wieżyczki imitujące pinakle. Elewacja wschodnia (szczytowa) powyżej przyziemia symetryczna, dwuosiowa, szczyt z trzema wąskimi oknami na osi, dekoracyjnie ujęty dwiema wieżyczkami-pinaklami. Skrzydło zachodnie trójkondygnacyjne, przesłonięte od zachodu i południa późniejszą zabudową. Elewacja zachodnia dwuczęściowa - część północna dwuosiowa z licznymi przemurowaniami, nakryta wąskim dachem pulpitowym, część południowa sześcioosiowa, okna domknięte odcinkowo, w przyziemiu przejazd bramny. Dach kalenicowy dwuspadowy. Elewacja południowa (szczytowa), częściowo przesłonięta, zwieńczona ceglaną sygnaturką. Obiekt murowany z cegły, częściowo gotyckiej, na kamiennym fundamencie, nietynkowany, ściany piwnic z kamienia polnego.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny w godzinach pracy urzędu.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 03.09.2013 r.

Rodzaj: ratusz

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BK.46528, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BK.290161