XV w., zbarokizowaną w 1689 r. i regotycyzowaną w 2 poł. XIX wieku.

Historia

Istnienie parafii w Gniechowicach potwierdzone zostało w 1299 roku. Obecny kościół wzniesiono w zasadniczym zrębie w końcu wieku XV. Od reformacji do 1653 r. był świątynią ewangelicką. Znacznie uszkodzony na skutek pożaru wsi w 1642 r., został odbudowany z wykorzystaniem starych murów. Zrekatolicyzowany, od pocz. XVIII w. funkcjonował jako kościół filialny parafii w Zachowicach; od 1845 r. ponownie parafialny. Przebudowany w 1689 r. był budowlą bezwieżową, krytą gontem, ze schodkowym szczytem wschodnim, sklepionym prezbiterium oraz dwoma przybudówkami przy elewacji południowej. W 1838 r. zmodernizowano więźbę dachową i zmieniono pokrycie na dachówkę ceramiczną, dach świątyni zwieńczono drewnianą sygnaturką i od południa dobudowano kruchtę.

W l. 1853-54 kościół poddano gruntownemu remontowi, który odsłonił ślady wcześniejszego pożaru. Rozebrano kamienne sklepienie prezbiterium i zastąpiono je krzyżowym sklepieniem ceglanym. Poszerzono też otwory okienne oraz odnowiono tynki. W 1853 r. zmieniono wcześniejsze wezwanie św. Marcina, na nowe - św. Filomeny.

W l. 1872-73 wzniesiono wieżę z przylegającymi do niej dwoma przybudówkami, a elewacjom nadano neogotycki wystrój. Został on częściowo usunięty w czasie kolejnego remontu w l. 1935-36, który objął również przebudowę wieży. W l. 1994-96 poddano restauracji hełm wieńczący wieżę i dach kościoła, wykonano drenaż i wymieniono tynki elewacyjne.

Opis

Kościół usytuowany na wyniesieniu, w centrum wsi, otoczony cmentarzem ogrodzonym kamiennym murem z dwiema bramami.

Kościół orientowany, murowany, tynkowany. Założony na planie prostokąta, z węższym, prosto zamkniętym prezbiterium i przylegającą do niego od pn. zakrystią. Poprzedzony czworoboczną, oszkarpowaną wieżą krytą ostrosłupowym hełmem, przy której dwie przybudówki. Przy południowej elewacji nawy i prezbiterium niewielkie kruchty. Dachy ceramiczne, dwuspadowe; nad zakrystią i przybudówkami przy wieży pulpitowe. Elewacje zwieńczone gzymsem; otwór w przyziemiu wieży ujęty tynkowym obramieniem. W kruchcie południowej kamienny, gotycki portal z k. XV w., prowadzący do nawy.

Wnętrze świątyni salowe, prezbiterium i kruchta zach. (w przyziemiu wieży) nakryte jednoprzęsłowymi sklepieniami krzyżowymi (wyk. odpowiednio w l. 1853-54 i 1872-73). Zakrystia przesklepiona kolebą o podwyższonej strzałce. W nawie strop i ostrołukowy łuk tęczowy.

Ołtarz główny, chrzcielnica i prospekt organowy neobarokowe (Fr. X. Moschner, l. 1853-54), w ołtarzu obraz św. Filomeny (J. Krachwitz, 1853 r.) oraz barokowe rzeźby; ołtarze boczne barokowe z 2 ćw. XVIII w., odnowione w l. 1853-54; prospekt organowy zmodernizowany w 1902 r.; ambona eklektyczna (Fr. X. Moschner, l. 1853-54). Na elewacji kruchty południowej płyta nagrobna Sabiny Sturm († 1605).

Zabytek dostępny.

Oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 24.10.2014 r.