Szczególną wartością zabytkową w zespole odznacza się wieża, będąca jedną z najwyższych zachowanych tego typu konstrukcji drewnianych na świecie, a ponadto związana z historyczną prowokacją niemiecką, poprzedzającą bezpośrednio wybuch II wojny światowej.

Historia

Powstanie zespołu radiostacji gliwickiej przy ulicy Tarnogórskiej miało związek ze wzrostem roli propagandy po dojściu Hitlera do władzy w latach 30. XX w. Na obszarze ówczesnych Niemiec wzniesiono w tym okresie m.in. kilkanaście radiowych wież drewnianych, w tym jedną w przygranicznych Gliwicach, służącą do retransmisji programu Radia Wrocław. Radiostacja przy ulicy Tarnogórskiej zastąpiła w ten sposób starszą, wzniesioną w 1925 r. rozgłośnię przy ulicy Radiowej ze słabszym przekaźnikiem, rozpiętym na dwóch żelaznych wieżach. W skład wzniesionego w 1935 r. zespołu radiostacji, weszły trzy modernistyczne budynki od strony ulicy Tarnogórskiej, w tym dwa mieszkalne przeznaczone dla personelu oraz obiekt techniczny z wyposażeniem radiotechnicznym, a także usytuowana od zach. drewniana wieża przekaźnikowa o wysokości 110 m. 31 sierpnia 1939 r. radiostacja wykorzystana została do słynnej prowokacji niemieckiej, będącej częścią całego ciągu koordynowanych przez SD z pomocą Abwehry prowokacji przygranicznych, mających na celu obciążenie Polski odpowiedzialnością za wybuch wojny. W okresie powojennym wieża pełniła rolę stacji przekaźnikowej Radia Katowice, a następnie służyła zagłuszaniu Radia Wolna Europa.

Opis

Zespół zabudowy radiostacji wraz z wieżą położony jest w północno-zachodniej części Gliwic, po zachodniej stronie ulicy Tarnogórskiej. We wschodniej części terenu radiostacji znajdują się trzy wolnostojące, murowane, modernistyczne budynki zakomponowane na planie litery U wokół niewielkiego placyku z zielenią, w tym dwa boczne o charakterze mieszkalnym oraz ulokowany na osi obiekt techniczny, w którym mieści się oryginalne wyposażenie historycznej stacji radiowej. W głębi terenu, na osi budynku technicznego, znajduje się drewniana wieża przekaźnikowa, otoczona założonymi w ostatnich latach klombami oraz siatką ścieżek spacerowych. Wieża o wysokości 110 m osadzona jest na czterech żelbetowych fundamentach i wzniesiona z elementów wykonanych z drewna modrzewiowego, łączonych na mosiężne śruby, kołki i nakładki. Konstrukcja wieży, założona na planie kwadratu, składa się z czterech profilowanych krat o wspólnych parabolicznych krawędziach i narożnych słupach o zmiennym przekroju uzależnionym od wysokości. Poszczególne kraty od poziomu posadowienia do wysokości ok. 80 m charakteryzują się konstrukcją dwukrzyżulcową z ryglami na wysokości skrzyżowania krzyżulców i miejsca styku krzyżulców ze słupami narożnymi, natomiast powyżej 80 m z ryglami wyłącznie przechodzącymi przez miejsca skrzyżowania krzyżulców.

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 12.11.2014 r.

Bibliografia

• Ajdukiewicz A., Malczyk A., Właszczuk M., Brol J., Drewniana zabytkowa wieża radiostacji w Gliwicach, Wiadomości Konserwatorskie nr 14, 2003, s. 28-33.
• Pokorska-Ożóg E., Gliwicka wieża Eiffla, (w:)Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego 3, G. Bożek (red.), Katowice 2011, s. 73-82.
• Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006, s. 265.