Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ruiny Teatru Miejskiego - Zabytek.pl

ruiny Teatru Miejskiego


budynek użyteczności publicznej 1890 r. Gliwice

Adres
Gliwice, Przyjaźni 18

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Gliwice, gm. Gliwice

Obiekt reprezentatywny dla regionu ze względu na charakter i formę.Budynek związany z historią oraz rozwojem życia kulturalnego miejscowości.

Obecnie utrzymany w formie trwałej ruiny, nadal pełni pierwotną funkcję teatralną. 

Historia

Budynek Teatru Victoria został wzniesiony w 1890 r., według projektu wykonanego przez pracownię „Zimmermann und Wache”. Nazwa obiektu pochodzi od inwestora – spółki „Victoria GmbH”. Teatr usytuowano w centrum miasta, w zespole zabudowań, w skład którego wchodził tzw. Dom Victoria oraz narożna kamienica zlokalizowana przy ul. Wilhalmstraβe (obecna ul. Zwycięstwa). Pomieszczenia teatru, z nieprzystosowaną salą teatralną oraz wejściem od strony zaniedbanego podwórza, stanowiły najmniej atrakcyjną część kompleksu. Oprócz nich, w połączonych budynkach znajdował się hotel, kawiarnia, zakład kąpielowy oraz lokale usługowe. Otwarcie teatru nastąpiło w 1899 r., po pierwszych pracach remontowych trwających w latach 1897-1899. Kolejne remonty miały miejsce w roku 1906 oraz w latach 1910-1912 i 1916-1918. 

Generalna przebudowa obiektu nastąpiła w 1924 r. i odbywała się pod kierunkiem miejskiego radcy budowlanego Karla Schabika. Od strony promenady przebiegającej po stronie północnej, w miejscu zasypanego dopływu rzeki Kłodnicy, wytyczono nowe wejście, do którego prowadziły szerokie schody. Zaaranżowano nowy wystrój i organizację wnętrza, gruntownie zmodernizowano scenę oraz poprawiono akustykę i funkcjonalność sali teatralnej. Na pierwszym piętrze znajdowała się kawiarnia „Theater Café”, powyżej pomieszczenia szkoły muzycznej. Znaczące zmiany nastąpiły w sposobie funkcjonowania teatru. Istniejący zespół artystyczny został zlikwidowany, a gliwicki teatr miejski stał się częścią założonego w tym czasie Teatru Trzech Miast – Bytomia, Gliwic i Zabrza. W 1943 r. podjęto decyzję o utworzeniu nowej, wzorcowej instytucji kulturalnej dla całego regionu, funkcjonującej pod nazwą Oberschleschises Schauspiel. W tym celu przeprowadzono kolejny, ostatni w tym okresie remont budynku. W sali teatralnej obniżono sufit, zlikwidowano boczne loże oraz zamontowano nowe fotele, ustawione półkoliście. Sala zyskała nowe oświetlenie i dekoracyjny wystrój. Zamontowano ręcznie wyszywaną kotarę, zaprojektowaną przez Ernę Hitzberger, kuty w żelazie, pozłacany żyrandol oraz ozdobną płaskorzeźbę na suficie. W sierpniu 1944 r. teatr został zamknięty, a w marcu 1945 r. podpalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. 

W okresie powojennym do degradacji budynku przyczyniło się m. in. niewłaściwe zabezpieczenie obiektu, polegające na nakryciu go płytą żelbetową. Na skutek ciężaru konstrukcji nastąpiło uszkodzenie ścian i fundamentów. Negatywne zmiany nastąpiły także w wyniku zawilgocenia budynku. Połączenie pomiędzy foyer, a sceną zostało zamurowane. Na przełomie lat 60. i 70. zachowana w pożarze część obiektu została przebudowana i adaptowana na potrzeby Gliwickiego Klubu Sportowego „Piast”. Od lat 70. sporządzano liczne plany adaptacji części zniszczonej, które ostatecznie nie zostały nigdy zrealizowane. W latach 90. podjęto prace mające na celu przystosowanie ruin do sezonowego użytkowania. W wyniku działań podjętych z inicjatywy Fundacji Odnowy Teatru Miejskiego obiekt został odpowiednio zabezpieczony i wyposażony. 

Opis

Budynek teatru znajduje się w centrum miasta, w pobliżu ul. Zwycięstwa, weście główne usytuowane jest od strony Alei Przyjaźni. Pierwotnie teatr wchodził w skład większego kompleksu zabudowań, zlokalizowanego w północnej części obszaru ograniczonego ulicami: Zwycięstwa, Kłodnicką, Dworcową i Aleją Przyjaźni. Budynek został wzniesiony w stylu historyzmu, obecnie część zabytkowa utrzymana jest w formie trwałej ruiny. Obiekt charakteryzuje się rozczłonkowanym rzutem. W części wschodniej znajduje się prostokątna dobudówka, stanowiąca zaplecze sceniczne, wycofana poza lico pierzei. Część główna, mieszcząca scenę oraz widownię została wybudowana na rzucie zbliżonym do prostokąta, zwężającym się uskokowo po stronie zachodniej. Budynek jest podpiwniczony, posiada wysokość trzech kondygnacji i został nakryty dachami dwuspadowymi. Połacie nadscenia umiejscowiono powyżej połaci znajdujących się nad częścią widowni. Dodatkowo, od strony południowej występują pojedyncze połacie jednospadowe. Obiekt został wymurowany z cegły, z detalami architektonicznymi wykonanymi ze sztucznego kamienia. Konstrukcję wzmocniono elementami żelbetowymi. Detale oraz czytelne cechy stylowe zachowały się głównie w neorenesansowej elewacji północno-wschodniej, m. in. w formie ozdobnych pilastrów i płycin. Ponadto, od strony północnej, na całej długości budynku wybudowano taras. W elewacji południowo-zachodniej znajdują się pozostałości dwukondygnacyjnej loggii. Wewnątrz mieści się prostokątna scena, z częściowo zachowaną konstrukcją, będącą pozostałością dawnej sceny obrotowej oraz widownia, na planie wydłużonego prostokąta, zamknięta trójbocznie. Dookoła widowni, na wyższych kondygnacjach znajdują się balkony. Oryginalne elementy wyposażenia wnętrza nie zostały zachowane. 

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, wnętrze dostępne w trakcie sezonowych spektakli teatralnych i wydarzeń artystycznych.

Oprac.: Ewa Waryś, OT NID w Katowicach, 30-01-2018 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.98102, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.319908