Dodatkowo o wartości obiekt świadczy jego lokalizacja w centralnym punkcie placu w formie dominanty przestrzennej.

Historia

Gliwice stanowią jedno z najstarszych miast terenów Górnego Śląska, prawa miejskie uzyskały już w połowie XIII wieku. Pierwszy drewniany budynek ratusza jako siedziby rady miejskiej powstał prawdopodobnie już pod koniec XIII wieku. Odnowienie przywilejów miejskich miało miejsce w 1465 roku, ów wydarzeniu oraz uzyskaniu ponad 10 lat później pozwolenia na handel chmielem przez miasto przypisuje się moment powstania pierwszego murowanego ratusza, sąsiadującego z browarem miejskim, o funkcji zarówno reprezentacyjnej jak i administracyjnej. W wyniku licznych pożarów m.in. z 1601, 1711 czy 1820, obiekt przeszedł wiele remontów i utracił swój pierwotny gotycki charakter na rzecz klasycystycznej szaty zewnętrznej. Wśród ważniejszych prac wymienić należy: rozebranie cebulastego hełmu wieży w 1714 roku i nakrycie jej dachem namiotowym, gruntowną przebudowę z 1789 roku, która polegała między innymi na zastąpieniu dachu dwuspadowego formą mansardową, odbudowie wieży oraz przekształceniu wnętrz poprzez wprowadzenie nowych podziałów. Na początku XIX wieku w wyniku prac związanych ze zniszczeniami powstałymi w czasie kolejnych pożarów, powstał obecny dach naczółkowy. Widoczny do dziś kształt i wystrój elewacji zawdzięczamy pracą restauratorskim prowadzonym w XIX/XX wieku, elewacje pokryto boniowanym tynkiem, dostawiono kolumnowy portyk z arkadami, a przy ścianie południowej umieszczono przyporę z rzeźbą Najświętszej Maryi Panny Niepokalanego Poczęcia. Obecnie obiekt nie pełni roli siedziby władz miasta, w jego wnętrzach mieści się Pałac Ślubów, Sala Rajców oraz restauracja.

Opis

Wolnostojący budynek ratusza położony jest w centralnej części rynku z niewielkim przesunięciem w stronę wschodnią. Zlokalizowany jest w centrum miasta na północ od Zamku Piastowskiego, ze wszystkich stron ograniczony jest przez pierzeje zabudowy śródrynkowej. Murowany ratusz wzniesiono w XV wieku w  stylu gotyckim, obiekt w wyniku pożarów wielokrotnie przekształcano w XVII wieku posiadał renesansowy wystrój, obecna forma klasycystyczna powstała na przestrzeni XIX wieku. Jest to murowany, otynkowany, trójkondygnacyjny budynek, wzniesiony na planie prostokąta z podcieniem wzdłuż północno-wschodniej elewacji. Charakteryzuje się rozczłonkowaną bryłą nakrytą dachem naczółkowym z boniowaniem w obrębie pierwszej kondygnacji. Na uwagę zasługuje zlokalizowana w części północno-wschodniej czworoboczna wieża zegarowa nakryta ośmiospadowym daszkiem z latarnią zwieńczoną iglicą. Elewacje boczne czteroosiowe, elementy dekoracyjne w postaci boniowanych lizen z głowicami, w obrębie południowo-zachodniej zlokalizowana centralnie przypora z późnobarokową rzeźbą autorstwa Jana Melchiora Öesterreicha, w obrębie parteru dwie tablice pamiątkowe. Elewacja północno-wschodnia pięcioosiowa, na osi środkowej zlokalizowana wieża zegarowa, w obrębie parteru arkadowy podcień pięcioprzęsłowy, o pełnych łukach. Elewacja południowo-zachodnia również pięcioosiowa, symetryczna, wejście zlokalizowane w trzeciej osi ujęte po bokach filarami, sam otwór w obrębie profilowanej wnęki zamknięty jest łukiem. Wnętrze wtórnie przekształcone na uwagę zasługuje dwubiegowa klatka schodowa zlokalizowana w obrębie holu, brak oryginalnego wyposażenia.

Zabytek dostępny przez cały rok z zewnątrz, w piwnicach mieści się ogólnie dostępna kawiarnia.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 21.08.2014 r.