Posiada wysoką wartość artystyczną i historyczną w skali regionu.

Historia

Powstanie kościoła p.w. św. Ap. Piotra i Pawła w Gliwicach wiąże się z intensywnym rozwojem miasta w XIX w. Dotychczasowy kościół p.w. Wszystkich Świętych stał się niewystarczający dla rosnącej liczby mieszkańców, dlatego w porozumieniu z władzami miasta postanowiono wznieść nową świątynię. Autorem projektu neogotyckiej świątyni był bytomianin Brunon Heer, architekt mieszkający w Wiedniu. Prace budowlane rozpoczęto w 1896 r., zakończono w 1899 r. Uroczysta konsekracja, dokonana przez biskupa wrocławskiego kard. Georga Koppa, miała miejsce w maju 1900 r. Kościół, początkowo filialny szybko stał się odrębną parafią. Jej erygowanie nastąpiło w 1908 r. Pierwszy remont świątyni miał miejsce w 1934 r. Odnowiono wówczas wnętrze kościoła (według projektu inż. Hinssena), ołtarze i inne elementy wyposażenia poddano renowacji. Późniejsze prace remontowe przeprowadzono w 1958 i 1979 r. Papież Jan Paweł II erygował diecezję gliwicką podczas wizyty w Polsce w 1992 r., a kościół podniósł do rangi katedry. Jeden z ostatnich remontów wykonano w 2000 r. Obejmował on modernizację wnętrza, budowę krypty grzebalnej obok prezbiterium, częściową wymianę posadzki kościoła, przywrócenie pierwotnej kolorystyki ołtarzy, konserwację zabytkowych organów oraz pomalowanie wnętrza na biało. W 2013 r. poddano renowacji elewacje kościoła.

Opis

Kościół jest murowany z cegły, nietynkowany. Usytuowany na skwerze Dessau na południe od starego miasta. Świątynia jest bazyliką wzniesioną w stylu neogotyckim. Trójnawowa, z jednonawowym transeptem i trójbocznie zamkniętym prezbiterium z ambitem zwróconym w kierunku pd.-wsch. Po dwóch stronach prezbiterium rozmieszono symetrycznie: zakrystię od pn.-wsch. i kaplicę Adoracji Najświętszego Sakramentu od południa. Ich naroża ujmują sześcioboczne wieżyczki schodkowe. Ramiona transeptu zamknięto trójbocznie. Do korpusu nawowego od strony pn.-zach. przylega prostokątna wieża z kruchtą w przyziemiu, trzema przedsionkami i dwiema przylegającymi do nich wieżyczkami. Bryłę nakrywają dachy dwuspadowe i pulpitowe. Na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem umieszczono sześcioboczną wieżyczkę na sygnaturkę. Fasada jest jednowieżowa, trzykondygnacyjna, w narożach opięta szkarpami. Elewacje kościoła są również silnie artykułowane szkarpami. Nawy boczne i ambit w wyższej partii opięte łukami oporowymi. W przestrzeniach między nimi rozmieszczono wysokie ostrołukowe otwory okienne z maswerkami. W przyziemiu kruchty zwieńczonej trójkątnym szczytem znajduje się ostrołukowy portal, w licu ściany ponad kruchtą trójdzielny otwór okienny z maswerkiem zamknięty ostrołukowo. W wyższej kondygnacji usytuowana jest czworoboczna wnęka z okrągłą tarczą zegarową, ponad którą umieszczono ostrołukowy otwór okienny zwieńczony trójkątnym szczytem. Całość zwieńczona jest sześciobocznym hełmem, flankowanym w narożach czterema mniejszymi sześciobocznymi wieżyczkami. Wnętrze nakrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe na gurtach. Nawę główną od naw bocznych oraz prezbiterium od ambitu oddzielają czworoboczne filary, opięte lizenami, pomiędzy którymi w przyziemiu ostrołukowe arkady tworzą przejścia. Nad kaplicą i zakrystią empory otwierają się na prezbiterium z murowanymi balustradami. Wystrój wnętrza w większości pochodzi z czasów powstania kościoła.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Dorota Bajowska, OT NID w Katowicach, 27-11-2015 r.