Kościół św. Bartłomieja stanowi cenny przykład trójczłonowej świątyni, charakterystycznej dla okresu średniowiecza, oraz rzadki w regionie przykład obiektu, który oprócz funkcji sakralnej spełniał również rolę obronną.

Historia

Pierwsze wzmianki odnośnie kościoła św. Bartłomieja położonego we wsi Sobieszowice, pochodzą z XIII w. i dotyczą drewnianej świątyni wzniesionej na kamiennych fundamentach przez zakon templariuszy, najstarsze źródła podają dokładniej rok 1232. Obecny kształt obiektu został ukształtowany w 1447 r., dokonano wówczas przebudowy oraz powiększenia o prostokątną nawę. Kolejne prace miały miejsce w 1592 r., a kolejna przebudowa z 1626 r. związana była ze zniszczeniami wyrządzonymi przez wojska duńskie, odbudowano wówczas ściany i wieże. Większe przekształcenia w obrębie wnętrza miały miejsce w połowie XIX w., powstał wówczas chór muzyczny. W 1837 r. ówczesny proboszcz zlecił malarzowi Froemelowi wykonanie nowych obrazów do drogi krzyżowej. W 1910 r. ze względu na zły stan techniczny dachu przeprowadzono prace remontowe, w następny roku kościół zmienił rolę z parafialnej na filialną, a do połowy lat 20. pełnił ciągle funkcje pogrzebowe. W 1972 r. w obrębie ścian oraz sklepienia odkryto polichromie pochodzące prawdopodobnie z XVII w.

Opis

Kościół św. Bartłomieja położony jest przy ulicy Toszeckiej 36, w dzielnicy Sobieszowice w północnej części Gliwic. Obiekt zlokalizowany jest na niewielkie skarpie, jest orientowany, wolnostojący i otoczony kamiennym ogrodzeniem. Kościół wybudowany jest w stylu gotyckim, jest to murowany budynek wzniesiony na rzucie prostokąta z prezbiterium w kształcie kwadratu i wydłużoną prostokątną nawą. Charakteryzuje się zwartą bryłą nakrytą w części zasadniczej dachem dwuspadowym, przechodzącym w wielospadowy w obrębie prezbiterium, z trzykondygnacyjną więżą zwieńczoną blankami w obrębie elewacji frontowej. Od zachodu do budynku przylega kwadratowa wieża wraz z kruchtą, od północy natomiast zakrystia poprzedzona przedsionkiem mieszczącym boczne wejście do kościoła. W obrębie obiektu mamy do czynienia z trzema typami sklepień w postaci: sklepienia kolebkowego w zakrystii, krzyżowego w kruchcie oraz kolebkowo-krzyżowego z gurtami w prezbiterium. Pozostałe pomieszczenia posiadają płaskie stropy, w części drewniane. Otwory okienne o różnych wielkościach i zróżnicowanym zamknięciu od ostrołukowych, po łuki pełne i odcinkowe. Wewnątrz znajdują się częściowo zachowane XVII wieczne polichromie, najcenniejszy fragment stanowi genealogia Matki Boskiej zlokalizowana na sklepieniu prezbiterium. Wśród wyposażenie w stylu barokowym oraz klasycystycznym na uwagę zasługuje m.in. XVII w. ołtarz główny z rzeźbami św. św. Piotra i Pawła, kropielnica z XVII w., ambona i konfesjonał z XVIII w., a także Stacje Męki Pańskiej z przełomu XVIII i XIX w.

Zabytek dostępny jedynie z zewnątrz.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 25.08.2014 r.