Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Jadwigi - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Jadwigi


kościół 1924 - 1925 Glesno

Adres
Glesno

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. pilski, gm. Wyrzysk - obszar wiejski

Kościół pw.św.Jadwigi w Gleśnie jest przykładem neobarokowej architektury sakralnej z 1 ćw.

XX w. Świątynię wzniesiono wg proj. znanego architekta poznańskiego – Rogera Sławskiego. Ukształtowanie bryły oraz detal architektoniczny charakteryzuje się wysoką klasą artystyczną. We wnętrzu zachowało się częściowo późnobarokowe wyposażenie z poprzedniego kościoła. Świątynię otacza piętnastowieczny cmentarz, na którym znajduje się kaplica grobowa Chłapowskich z XIX w.

Historia

Glesno jest jedną ze starszych miejscowości gminy Wyrzysk. We wczesnym średniowieczu istniał tu gród typu nizinnego, usytuowany na półwyspie jeziora, na wschód od dzisiejszego dworu. Najstarsza wzmianka o Gleśnie, zwanym wówczas Glistno, pochodzi z 1418 r. Była to wieś szlachecka. W XV w. dziedziczyli tu Tuchołkowie z Mrozowa i Dąbrówki, w następnym stuleciu – Gliszczyńscy i Słupscy. W połowie. XVII w. majętność należała do Smoguleckich, w drugiej połowie tego stulecia – do Rębowskich, później – do Gosławskich. W XVIII w. właścicielami Glesna byli Korytowscy, następnie – Trąmpczyńscy, od których na początku XIX w. dobra nabyła kasztelanowa Franciszka Bnińska z Samostrzela i osadziła tu swego wnuka, Konstantego hr. Bnińskiego. W 1899 r. Glesno drogą spadku przeszło w ręce wnuczki hr. Bninskiego – Izabelli z Kalksteinów Chłapowskiej. Ostatnimi właścicielami Glesna przed II wojną światową byli Emilia i Mieczysław Chłapowscy.

Kościół w Gleśnie powstał zapewne w końcu XIII w. z fundacji książąt wielkopolskich. W 1418 r. wzmiankowany jest pleban Maciej. Istniejący wówczas niewielki kościół był ceglaną, jednonawową budowlą, wzniesioną na planie prostokąta, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium od wschodu. Wg akt wizytacyjnych z 1653 r. był to budynek murowany, w jego pobliżu wznosiła się osobna dzwonnica. Kolatorką była starościna nakielska Smogulecka. W 1747 ówcześni właściciele Glesna, Kazimierz Korytowski, starosta grabowski, oraz jego żona Konstancja powiększyli świątynię dobudowując dwie kaplice boczne. W tym czasie powstała też wieża po stronie zachodniej oraz nowa zakrystia. W 1923 r. późnogotycki kościół został rozebrany. Część jego murów być może wykorzystano przy wznoszeniu zachowanego do dziś budynku. Plany nowej świątyni przygotował znany architekt poznański Roger Sławski zapewne już w drugim dziesięcioleciu XX w. (akwarela Sławskiego z 1915 r., przedstawiająca projektowany kościół, przechowywana jest w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu). Neobarokowy kościół wzniesiony został w latach 1924-25 z fundacji ówczesnych właścicieli Glesna Emilii i Mieczysława Chłapowskich oraz parafian. W 1925 r. świątynia została konsekrowana przez b-pa gnieźnieńskiego Antoniego Laubitza. W 1950 r. wnętrze kościoła zostało pomalowane i ozdobione polichromią, którą wykonał A. Błaszczyński. W latach następnych kościół był wielokrotnie remontowany, m. in. w 1984 r. przeprowadzono naprawę dachu, w 2000 r. wymieniono pokrycie dachu, w 2002 r. przeprowadzono prace elewacyjne.

Opis

Kościół p.w. św. Jadwigi usytuowany jest w środkowej części Glesna, przy drodze wiejskiej, między zabudowaniami wsi a zespołem dworsko-parkowym. Orientowana świątynia otoczona jest zadrzewionym terenem (d. cmentarz przykościelny), ogrodzonym murem z ciosów kamiennych. Na teren kościelny prowadzi brama z dwiema furtkami, ujeta otynkowanymi słupami. Po stronie południowo-wschodniej kościoła znajduje się murowana kaplica grobowa Chłapowskich. Nieopodal kościelnej wieży zwraca uwagę nieforemny głaz granitowy ozdobiony rytem, przedstawiającym klęczacą postać ludzką z rozłożonymi rękoma, wiązany z prahistorycznym kręgiem „bab pomorskich“ lub średniowieczny kamień nagrobny.

Neobarokowy kościół składa się z trójprzęsłowej nawy, dwóch wielobocznych kaplic bocznych przy przęśle środkowym, tworzących rodzaj transeptu, oraz węższego, jednoprzęsłowego, prosto zamkniętego prezbiterium. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwa prostokątne aneksy zamknięte od południa i północy odcinkiem łuku: po stronie północnej – zakrystia, po stronie południowej – składzik. Od zachodu – wieża na planie kwadratu. Nawę nakrywa wysoki dach czterospadowy, nieco niższe prezbiterium – dach trójspadowy. Nad niewielkimi aneksami przy prezbiterium – dachy płaskie. Kaplice boczne nakryte są kopulastymi dachami łamanymi. Nad całością dominuje wysoka, dwukondygnacyjna wieża, zwieńczona baniastym hełmem z latarnią.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły. Jego ściany zostały otynkowane. Dachy nawy i prezbiterium kryte są dachówką ceramiczną, dachy kaplic oraz hełm wieży – blachą. Nawę i prezbiterium nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, nad przęsłem skrzyżowania – sklepienie krzyżowe, nad kaplicami bocznymi – sklepienia hemisferyczne z lunetami.

Elewacje kościoła podzielone są prostymi pilastrami, wieńczą je profilowane gzymsy. Okna najczęściej zamknięte półkoliście lub owalne. Elewacje wieży są jednoosiowe, podzielone profilowanymi gzymsami z obdaszkiem. Na osi kondygnacji dolnej po stronie zachodniej znajduje się półkoliście zamknięte wejście główne, ujęte parą pilastrów dźwigających segmentowy naczółek. Na osi elewacji północnej wieży wejście boczne zamknięte półkoliście. W drugiej kondygnacji duże otwory dzwonne zamknięte półkoliście, przesłonięte żaluzjami. Elewacje kaplic pięcioosiowe, podzielone jońskimi pilastrami dźwigającymi belkowanie. Okna owalne. W zachodnich ścianach kaplic półkoliście zamknięte wejścia ujęte skromnymi portalami. Po obu stronach każdej z kaplic widoczne półkoliście zamknięte okna nawy. Elewacje boczne prezbiterium przesłonięte częściowo aneksami bocznymi, w każdej elewacji okno owalne. Podobne okno znajduje się w elewacji wschodniej prezbiterium. W obu aneksach przy prezbiterium od zachodu – wejście zamknięte łukiem wklęsło-wypukłym, od wschodu – półkoliście zamknięte okno. Aneksy zwieńczone są gzymsami i pełnymi attykami o fantazyjnym wklęsło-wypukłym wykroju

Wnętrze jednoprzestrzenne, zdominowane przez utworzone z kaplic bocznych przęsło poprzeczne, nadające kościołowi centralny charakter. Prezbiterium otwarte jest do nawy – podobnie jak obie kaplice – szeroką półkolistą arkadą. Ściany opięte filarami przyściennymi dźwigającymi gurty sklepienne. Filary i gurty ozdobione są polichromią o motywach roślinno-kwiatowych. W zachodnim przęśle nawy wbudowano drewniany chór muzyczny wsparty na parze słupów. Parapet chóru ozdobiony jest dekoracja snycerską.

Wyposażenie wnętrza obejmuje m. in. neobarokowy architektoniczny ołtarz główny z dziewiętnastowiecznym obrazem patronki kościoła – św. Jadwigi w polu środkowym i późnobarokowymi rzeźbami świętych Stanisława, Wojciecha, Kazimierza Królewicza, Katarzyny, Barbary i niezidentyfikowanego (XVIII w.), pochodzącymi z dawnego kościoła. Przy wschodnich ścianach kaplic ustawiono dwa ołtarze boczne, wykonane ok 1950 r. W ołtarzu po stronie południowej umieszczono rzeźbioną grupę Ukrzyżowania, po stronie północnej – figurę Matki Boskiej adorowanej przez anioły. W świątyni zachowała się również neobarokowa ambona, ozdobiona późnobarokowymi rzeźbami czterech ewangelistów z 2 poł. XVIII w. oraz barokowo-klasycystyczna chrzcielnica z k. XVIII w. w kształcie czary podtrzymywanej przez anioła.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane, na stronie internetowej Diecezji Bydgoskiej: diecezja.bydgoszcz.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 02-08-2017 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Tadeusz Rzepka.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neobarokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.165083, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.57341