Historia

Pierwszy kościół drewniany został ufundowany około 1390 roku przez dziedziców Treszczyna, braci Jana i Mikołaja oraz ich matkę Pachnę, wdowę po Paszkonie. Obecny wzniesiono w tym samym miejscu w 1708 roku z fundacji księdza Macieja Kurnickiego i parafian. Świątynia została konsekrowana w 1741 roku przez biskupa Mikołaja Kunickiego, sufragana krakowskiego. Pamiątką tego wydarzenia jest inskrypcja nad drzwiami z prezbiterium do zakrystii. W 1755 roku biskup płocki Antoni Sebastian Dębowski konsekrował ołtarz MB Pocieszenia. W 1797 roku od północy do kościoła dostawiono murowaną zakrystię z przedsionkiem. Ufundował ją ksiądz Benedykt Kołaczewski, proboszcz parafii, kanonik opatowski, którego epitafium znajduje się w kościele. Nad zakrystią znajdowała się  biblioteka i loża kolatorska, otwarta oknem do prezbiterium. Kruchty zachodnia i południowa powstały później. W XVIII wieku wzniesiono również dzwonnicę. Kościół restaurowano m.in. w 1816 roku. W 1910 roku odnowiono ołtarz główny. Po II wojnie światowej usunięto uszkodzenia z lat 1944-45, wymieniono pokrycie dachu i szalunek na dzwonnicy. Kolejne prace miały miejsce w latach 1978-1980, w 2000 roku i w latach 2009-2010. Parafia posiada akta od 1662 roku.

Opis

Kościół leży w południowej części wsi, na wzniesieniu. Jest to orientowana, modrzewiowa świątynia w konstrukcji zrębowej, na podmurówce kamiennej i sosnowych przyciesiach. Nawa jest prostokątna, ze ściętymi od wschodu narożnikami. Prezbiterium, węższe od nawy, zakończone jest prostą ścianą z trójkątnym szczytem. Od zachodu i południa znajdują się kruchty. Od północy przylega murowana, piętrowa przybudówka z przedsionkiem, mieszcząca w przyziemiu zakrystię, a na piętrze składzik. Nawę, prezbiterium i kruchty nakrywają oddzielne dwuspadowe dachy, przybudówkę dach trójspadowy, wszystkie kryte blachą. Na kalenicy wznosi się sygnaturka w formie sześciobocznej wieżyczki, nakrytej sześciospadowym dachem, zwieńczonym latarnią z cebulastym dachem, zakończonym iglicą z krzyżem na gałce. Elewacje są proste, oszalowane pionowymi deskami. Na południowy wschód od kościoła stoi sosnowa dzwonnica, wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej na planie kwadratu, z namiotowym dachem, nad którym wznosi się węższa i niższa kondygnacja, zwieńczona uskokowym daszkiem z latarnią, z żeliwnym krzyżem z kogutem na iglicy. We wnętrzu kościoła znajduje się spłaszczone pozorne sklepienie, z zaskrzynieniami w nawie. Otwór tęczowy ma barokowy wykrój. Na nim podwieszony został późnobarokowy krucyfiks. Kościół posiada jednolity rokokowy wystrój z 4. ćwierci XVIII wieku, wykonany przez Kwiatowicza z Nowego Korczyna, W. Pogodę i Czernego, pod widocznym wpływem warsztatu Macieja Polejowskiego. W jego skład wchodzi ołtarz główny z późnobarokowymi obrazami św. Mikołaja i MB Pocieszenia ze św. Augustynem i św. Moniką, z rzeźbami świętych (m. in. św. Grzegorza i św. Augustyna) i Boga Ojca wśród Aniołów w zwieńczeniu; ołtarze boczne z obrazami z XVIII wieku św. Benedykta z Nursji w lewym ołtarzu i św. Jana Nepomucena w prawym. Ponadto znajduje się tu ambona z rzeźbą Chrystusa Dobrego Pasterza i chrzcielnica w formie ambony z rzeźbą anioła na baldachimie i płaskorzeźbą Chrztu Chrystusa na zaplecku. Warto zwrócić uwagę na drewniane odrzwia z początku XVIII wieku, prowadzące z prezbiterium do zakrystii z płaskorzeźbami św. Mikołaja i Stanisława. Chór muzyczny wsparty jest na czterech słupach z rokokowym parapetem.

Zabytek dostępny z zewnątrz, wewnątrz po uzgodnieniu z proboszczem.

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 23.09.2014 r.

Bibliografia

• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III: Województwo kieleckie J.Z. Łoziński, B Wolff (red.), z. 7: Powiat opatowski (oprac. K. Kutrzebianka), Warszawa 1959, s. 17-19.
• Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), t. IV, Warszawa 1993, s. 412.
• Adamczyk A., Modras J., Polanowski L., Prace przy zabytkach architektury sakralnej i zabudowie miejskiej [w:] Cedro J. i inni (oprac.) Prace konserwatorskie w woj. świętokrzyskim w latach 2001-2012, Kielce 2014, s. 51.
• Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999, s. 184, 213.
• Mirowski R., Drewniane kościoły i dzwonnice ziemi świętokrzyskiej, Kielce 2002, s. 24-25.
• Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Opatowskim, Radom 1907, s. 163-171.