zespół urbanistyczny Kamiennej Góry - Zabytek.pl
Adres
Gdynia
Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. Gdynia, gm. Gdynia
Zabudowa pochodząca z lat 20. XX wieku nosi cechy stylu dworkowego, kontrastuje z nią oryginalna architektura modernistyczna lat trzydziestych o nowoczesnej żelbetowej konstrukcji i ceglanym wypełnieniu. Styl polskich dworków prezentują między innymi: willa „Henryka” ul. Sędzickiego 8, willa „Poznanianka” ul. Sędzickiego 16, willa „Nasz domek” ul. Sienkiewicza 5, czy willa „Szumka” ul. Sienkiewicza 37. Modernizm reprezentują: budynek firmy „Polskarob” ul. Korzeniowskiego 8/10, willa bliźniacza ul. Korzeniowskiego 25/25a czy willa przy ul. Sieroszewskiego 1a. Oprócz układu urbanistycznego oraz zabytkowych willi na Kamiennej Górze znajduje się punkt widokowy na miasto i port oraz wody Zatoki Gdańskiej.
Historia
Teren Kamiennej Góry należał do wsi Gdynia i razem z nią był majątkiem klasztoru w Kartuzach. Od schyłku XVIII w. teren dzierżawili osadnicy niemieccy. Na przełomie XIX/XX wieku funkcjonował tu folwark - od 1809 r. nosił on nazwę Steinberg. Dzisiejsza polska nazwa jest odpowiednikiem ówczesnej niemieckiej. W 1920 roku z inicjatywy bankiera Ryszarda Gałczyńskiego i adwokata Henryka Gałczyńskiego zakupiono teren Steinberg z przeznaczeniem na budowę morskiego letniska. Według pierwszych planów miało ono mieć charakter i program podobny do Zakopanego. Budowę powierzono spółce Pierwszego Polskiego Towarzystwa Kąpieli Morskich. Początkowo wzniesieniu nadano nazwę Kamieniec Pomorski, który miało się kojarzyć z sienkiewiczowskim Kamieńcem Podolskim.
Wraz z rozwojem Gdyni ówczesny Kamieniec jako letnisko będące odrębną jednostką osadniczą tracił na znaczeniu na rzecz kąpieliska w Orłowie ( rozwijającego się w drugiej połowie lat 20. XX), jednocześnie rosło jego znaczenie dla rozwijającej się Gdyni, jako jej dzielnicy mieszkaniowej. Zaczęto wówczas używać nazwy Kamienna Góra. Nadal jeszcze w drugiej połowie lat 20. planowano rozbudowę letniska, ale zaczęto już projektować powiązanie Kamiennej Góry ze śródmieściem i stworzenia tu dzielnicy willowej. W latach 20 i 30 pojawiać się wille. Pierwsze wille powstawały w stylach neorenesansowym i neobarokowym nawiązujących do polskich dworków. Były to domy niskie, zdobione kolumnami i portykami z czterospadowymi polskimi dachami. Całkowitą zmianę przyniosły lata trzydzieste - nowa koncepcja zagospodarowania oraz nowy styl w architekturze - modernizm, z prostymi, geometrycznymi bryłami.
Opis
Kamienna Góra jest to najmniejsza dzielnica Gdyni, położona w całości na wzgórzu morenowym o nazwie Kamienna Góra, po północnej stronie Kępy Redłowskiej. Sąsiaduje od północy i zachodu ze śródmieściem Gdyni, od południa ze Wzgórzem Św. Maksymiliana, a od wschodu z pasem wybrzeża Zatoki Gdańskiej Morza Bałtyckiego. Wzniesienie w najwyższym punkcie ma 52 m n.p.m. Plan letniska opracowali warszawscy urbaniści: Tadeusz Zieliński (także autor projektów znacznej części domów) i Tadeusz Tołwiński, zainspirowani ideą "miast ogrodów". Projektanci wpisali układ swobodnie przebiegających ulic w rzeźbę wzniesienia. Niektóre ulice kończyły się przejściami i schodami w skarpach np. "drabina Jakuba". Centralną część planu zajmował okrągły plac na osi ulicy Mickiewicza z promienistymi układem komunikacyjnym. Plan budowy letniska realizowany od początku lat 20. XX w. W połowie lat dwudziestych miał sieć ulic, z przyłączoną instalacją wodociągową i elektryczną oraz 60 willi w północnej i w południowej części zespołu. Postawiony był już hotel Kaszubski, szykowano się do budowy Domu Zdrojowego (gotowy projekt). Plan założenia opierał się na osi Letniskowej (ob. ul. 10 Lutego), która wiązała letnisko z kąpieliskiem. W planie ogólnym Gdyni z lat 1930-31 na Kamiennej Górze założono budowę dzielnicy willowej, co nie wykluczało ruchu letniskowego w sezonie, ale umożliwiało też całoroczne mieszkanie w tym atrakcyjnym miejscu. Liczba domów wzrosła do około 100 w 1930 r, były to głównie dwukondygnacyjne wille wolnostojące w ogrodach, choć powstało też kilka trzykondygnacyjnych domów wielomieszkaniowych, ale dominująca jest tu zabudowa jednorodzinna i pensjonatowa. Dawne zieleńce stanowią obecnie park miejski przedłużony obecnie skwerem w kierunku południowym.
Na placu znajduje się 25-metrowy Krzyż, ustawiony tam w latach 90. XX wieku oraz pomnik Obrońców Wybrzeża 1939 r.
Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.
Oprac. Dorota Hryszkiewicz-Kahlau, OT NID w Gdańsku, 26-08-2015 r.
Rodzaj: układ przestrzenny
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_UU.36646