Historia

Decyzja o utworzeniu w Gdańsku wyższej szkoły technicznej (Technische Hochschule Danzig) została podjęta w Berlinie w 1899 roku. Wcześniej miasto zakupiło od rodziny Uphagenów działkę położoną we Wrzeszczu w sąsiedztwie nieistniejącego obecnie cmentarza św. Mikołaja. Generalnym projektantem został arch. Albert Carsten, współpracowali z nim Hermann Eggert i Georg Thuer. W latach 1900-1904 powstały następujące budynki: Gmach Główny, Instytut Chemii, Instytut Elektrotechniki, Laboratorium Maszynowe i kilka mniejszych obiektów. Uroczyste otwarcie uczelni odbyło się 6 października 1904 roku. Naukę podjęło ok. 200 studentów i ponad 400 wolnych słuchaczy; kadra liczyła ok. 60 pracowników; studia trwały 4 lata. Wkrótce przystąpiono do rozbudowy uczelni. W 1909 r. wybudowano Laboratorium Wytrzymałościowe, w 1912 r. wzniesiono Instytut Hydromechaniki i powiększono halę maszyn, w 1929 r. do Gmachu Głównego dobudowano Auditorium Maximum, następnie rozbudowano Wydział Elektryczny i pawilon Hydromechaniki. W 1928 r. poza granicą zespołu powstał dom studenta wg projektu Hermanna Phelpsa (obecnie „Bratniak”). W maju 1945 roku częściowo zniszczone budynki przejęła Politechnika Gdańska. Od tego czasu teren uczelni został znacznie powiększony w kierunku zachodnim i południowym, wzniesiono wiele nowych budynków i rozbudowano istniejące.

Opis

Zespół Politechniki Gdańskiej położony jest we Wrzeszczu na zamknięciu krótkiej ulicy (obecnie ul. Narutowicza) prostopadłej do Wielkiej Alei (obecnie Al. Zwycięstwa). Najstarsza część uczelni zajmuje ogrodzoną działkę o pow. ok. 6,5 ha, ograniczoną ulicami Traugutta, Bracką, przedłużeniem Łukasiewicza i terenem parku pocmentarnego. Zabytkowe obiekty mają neorenesansową formę, nawiązującą do manieryzmu północnego. Główną oś kompozycji zespołu wyznacza obsadzona podwójnymi rzędami lip ul. Narutowicza. Na jej zakończeniu znajduje się brama oparta na kamiennych filarach zwieńczonych obeliskami i flankowana z obu stron bliźniaczymi budynkami (mieszkania dozorcy i mechanika). Za nimi na osi usytuowany jest Gmach Główny, centralny element zespołu. Po jego wschodniej stronie znajduje się Wydział Chemii, po zachodniej stronie - Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska (1912), za nim Wydział Elektryczny i na końcu dawne Laboratorium Maszynowe z kotłownią; obiekty te położone są wzdłuż wewnętrznej drogi, stanowiącej oś prostopadłą do głównej osi kompozycji. Po południowej stronie Laboratorium Maszynowego stoi magazyn węgla, na wschód od niego dawny dom palacza, a dalej w kierunku południowo-wschodnim Instytut Chemii i Technologii Nieorganicznej (1938); w narożniku południowo-zachodnim znajduje się Laboratorium Wytrzymałościowe (1909), rozbudowane ok. 1940 r. o obiekty obecnego Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska; w kierunku południowo-wschodnim od nich usytuowany jest Gmach „B” (1969), dziesięciokondygnacyjny prostopadłościan powiązany wąskim łącznikiem z Gmachem Głównym.

Wszystkie zabytkowe obiekty zespołu są murowane; elewacje budynków licowane cegłą, dzielone poziomo kontrastowymi pasami z piaskowca i bogato dekorowane kamiennym detalem (m.in. ornament okuciowy, woluty, kartusze, płaskorzeźbione klińce, sterczyny),

Obiektem dominującym jest Gmach Główny, wzniesiony na rzucie prostokąta o dwóch wewnętrznych dziedzińcach. Bryła budynku czterokondygnacyjna, skrzydła przekryte wysokimi dachami dwuspadowymi, dziedzińce w 2004 r. domknięto samonośnymi dachami szklanymi. Elewacje symetryczne, na osiach środkowych i w narożach ryzality zwieńczone dwoma lub trzema dekorowanymi szczytami; w ryzalicie środkowym elewacji frontowej ozdobny portyk wejściowy. Wnętrze o układzie korytarzowym, pomiędzy dziedzińcami reprezentacyjny hol i dwie koliście ukształtowane klatki schodowe. Na zamknięciu holu, w skrzydle południowym gmachu, znajdują się na kolejnych piętrach: czytelnia, Sala Senatu, aula.

Zabytek dostępny.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 11.12.2014 r.