Historia

Hala targowa - zbudowana w latach 1894-1896 według projektu architekta Kurta Fehlhabera - miała zlikwidować, przynajmniej zaś znacznie ograniczyć handel uliczny na Głównym i Starym Mieście. We wnętrzu, oprócz 188 stoisk handlowych - drewnianych kiosków i stołów - znajdowały się pomieszczenia administracyjne, posterunek policji i toalety. Na zewnątrz rozmieszczono wokół budynku stragany tzw. zielonego rynku. Na przeł. lat 30. i 40. XX w. uproszczono dekoracje elewacji (m.in. usunięto eklektyczne hełmy wieżyczek) i wzdłuż ściany zachodniej wnętrza wzniesiono antresolę. W ostatnim roku II wojny światowej hala pełniła funkcję magazynu żywności. Działania wojenne w marcu 1945 r. nie przyniosły poważniejszych zniszczeń. Po wojnie, zarządzana przez państwowe przedsiębiorstwo, hala nadal pełniła funkcję handlową. W 1999 r. przystąpiono do badań architektonicznych poprzedzających generalny remont obiektu. W trakcie remontu budynek odnowiono i zmodernizowano, przywracając elewacjom brakujące elementy. W 2001 r. dokonano odkrycia pozostałości wczesnośredniowiecznej osady handlowej, pierwszego (romańskiego) kościoła św. Mikołaja i otaczającego go cmentarza. Cenne znalezisko zdecydowano się wyeksponować w formie podziemnego skansenu archeologicznego, który swoim zasięgiem objął relikty prezbiterium i części nawy kościoła. Wystawę uzupełniono opisem znalezisk i kolekcją zabytków ruchomych pozyskanych w trakcie badań. Od 2005 r. hala pełni dotychczasową funkcję jako własność sp. z o.o. Kupcy Dominikańscy.

Opis

Hala usytuowana w środkowej części pl. Dominikańskiego (teren po zburzonym w XIX w. klasztorze dominikańskim), między ul. Pańską, Podwale Staromiejskie i Lawendową. Eklektyczna, zbudowana na planie wydłużonego prostokąta, jednokondygnacyjna, podpiwniczona. Metalowa, kratownicowa konstrukcja dachowa, wsparta na dwóch rządach żeliwnych słupów wydzielających trzy trakty (środkowy wyższy i szerszy, doświetlony oknami w partii dachowej), nadaje obiektowi bazylikowy charakter. Budynek murowany z cegły, w piwnicach strop ceramiczny typu Kleina, dach dwuczłonowy (czterospadowy nad częścią środkową i jednospadowy nad częściami bocznymi), kryty blachą. Elewacje licowane cegłą z użyciem cegły glazurowanej, z wyodrębnioną częścią cokołową z dużymi, półkoliście zamkniętymi oknami (po dziesięć w dłuższych bokach i po dwa w krótszych), zwieńczone ścianką attykową. W partii attyki rzędy prześwitów, rozdzielone nadwieszonymi filarkami i narożne wieżyczki z latarniowymi hełmami. Cztery wejścia na głównych osiach budynku, zaakcentowane architektoniczną oprawą (pseudoryzalit, wieloboczne wieżyczki, przypory i herb Gdańska). Półkoliście zamknięte odrzwia i nadświetla wypełnione kratą z motywami wici roślinnej i emblematami handlu. W zmodernizowanym wnętrzu trzy poziomy handlowe: górny usytuowany na współczesnej antresoli obiegającej cały budynek, środkowy na poziomie przyziemia, dolny w części piwnicy.

Zabytek dostępny. Wnętrze i skansen archeologiczny można zwiedzać od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-18.00, w soboty w godz. 9.00-15.00 (szczegółowe informacje na stronie internetowej: http://www.halatargowa.pl).

Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 22.09.2014 r.