Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół Dworca Głównego PKP - Zabytek.pl

zespół Dworca Głównego PKP


budynek użyteczności publicznej 1893 - 1907 Gdańsk

Adres
Gdańsk

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. Gdańsk, gm. Gdańsk

Wartościowy przykład dworca o układzie funkcjonalno-przestrzennym typowym dla średniej wielkości miast na terenie Niemiec w końcu XIX i na początku XX w.

Autor, Aleksander Ruedell, był etatowym projektantem dworców kolejowych w Rzeszy. Dworce oparte na podobnym schemacie powstały m.in. w Krefeld, Colmar i Metz (obecnie Francja), Luxemburgu - różni je zewnętrzny kostium architektoniczny, dostosowany do stylu charakterystycznego dla danego miasta.

Historia

Zespół dworca głównego w Gdańsku powstał w miejscu zachodniego fragmentu XVI-wiecznych umocnień. Na budowę dworca przeznaczono 5 mln marek; obiekty w stylu neorenesansu niderlandzkiego zaprojektowali Aleksander Ruedell (znany berliński projektant dworców) i Paul Thoemer, budową kierował H. Cuny. Inwestycję rozpoczęto w 1896 r., w końcu października 1900 r. nastąpiło otwarcie budynku głównego (Empfangsgebaeude), a do 1907 r. zakończono budowę całego zespołu (poczta, budynek inspekcji kolejowej z 12-pokojowym mieszkaniem służbowym naczelnika, budynek ekspedycji kolejowej, dworzec kolei podmiejskich, noclegownia). Po 1910 r. rozbudowano w kierunku południowym budynek ekspedycji, w 1914 r. powiększono budynek główny od strony pn. o jadalnię z przeszkloną kopułą (proj. A. Ruedell). Zespołem dworca w okresie międzywojennym zarządzały Polskie Koleje Państwowe.

Budynek główny w trakcie powojennej odbudowy otrzymał zmieniony kształt dachu nad skrzydłem północnym; w l. 1962-1964 oraz 1992-1993 zostały zmodernizowane wnętrza, m.in. w hallu kasowym wprowadzono antresolę z boksami handlowymi; w 2013 r. rozebrano antresolę i przywrócono dawną przestronną halę główną dworca.

Opis

Zespół dworca w Gdańsku znajduje się po zach. stronie Starego Miasta, w miejscu d. fosy pomiędzy zlikwidowanymi bastionami: św. Elżbiety (zachowane relikty) i Bożego Ciała. Budynki zajmują wąski pas terenu pomiędzy torami kolejowymi i ulicą Podwale Grodzkie; wszystkie obiekty są wzniesione z cegły, ich forma architektoniczna nawiązuje do manieryzmu niderlandzkiego, dominującego w architekturze gdańskiej na przełomie XVI i XVII wieku.

Dworzec główny usytuowany jest centralnie, po jego pn.-wsch. stronie znajduje się dworzec kolei podmiejskich, za nim w kierunku pn. stoi budynek noclegowni; po południowej stronie dworca od strony torów znajdują się budynek poczty i budynek ekspedycji, od strony ulicy dawny budynek inspekcji kolejowej z częścią mieszkalną naczelnika. Elewacje budynków z czerwonej cegły są zestawione z kontrastującym detalem z jasnego piaskowca (dekoracje szczytów, gzymsy, obramienia otworów, ciosy na narożach).

Dominującym obiektem w zespole jest dworzec. Budynek ma rozczłonkowaną bryłę o zróżnicowanej ilości kondygnacji, opartą na wydłużonym nieregularnym planie. W części centralnej znajduje się jednoprzestrzenny hall kasowy, domknięty kolebką z gurtami i nakryty szczytowo do ulicy dachem dwuspadowym. Po jego południowej stronie znajdują się cztery skrzydła z wewnętrznym dziedzińcem; po północnej - wydłużony ciąg poczekalni i restauracji, ujęty od wschodu i zachodui przesklepionymi krzyżowo korytarzami; przy południowo-wschodnim narożu hallu kwadratowa wieża zegarowa wysokości ok. 48 m, ujęta w narożach wieżyczkami i zwieńczona finezyjnym hełmem. Elewacje dworca o urozmaiconej kompozycji, bogato zdobione kamiennym detalem; elewacja frontowa (wschodnia) - w partii środkowej główne wejście prowadzące do hallu kasowego, powyżej charakterystyczne szerokie okno domknięte łukiem pełnym, ponad nim dekoracyjny szczyt ujęty wieżyczkami; po południowej stronie wejścia wieża zegarowa; po drugiej stronie wejścia trzynastoosiowa elewacja skrzydła północnego - skrajne osie o dużych otworach, jednokondygnacyjne, ujęte wieżyczkami; partia środkowa dwukondygnacyjna, górna kondygnacja cofnięta i zwieńczona na osi środkowej szczytem z pełnołucznym oknem.

Wnętrza dworca były kilkakrotnie modernizowane, przeprowadzony niedawno remont przywrócił dawny układ głównej hali.

Zabytek dostępny.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 10.07.2014 r.