Brama Wyżynna - Zabytek.pl
Adres
Gdańsk, Targ Węglowy 26
Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. Gdańsk, gm. Gdańsk
U jej wrót przez stulecia odbywały się ceremonie powitania władców przybywających do Gdańska. Budowla jest przykładem harmonijnego połączenia funkcji obronnej i reprezentacyjnej. Treści ideowe odzwierciedlone na zachodnim fryzie wyrażają związki Gdańska i Prus Królewskich z Rzecząpospolitą.
Historia
Brama Wyżynna została wzniesiona w latach 1574-1575, najprawdopodobniej przez Hansa Kramera, jako jeden z elementów zachodniego odcinka fortyfikacji bastionowych. W 1576 r. osadzono w bramie kute wrota i wybudowano drewniany most nad fosą, w latach 1586-1588 zachodnią elewację ozdobiono kamienną dekoracją (dzieło Willema van den Blocka). W latach 1878-1879, gdy zaczęto niwelować szesnastowieczne wały ziemne, brama stała się obiektem wolno stojącym - jej odsłonięte elewacje boczne oblicowano, z kolei w 1884 r. wschodnią elewację opracowano, wzorując się na dziele Willema van den Blocka. Po utracie pierwotnej funkcji brama była wykorzystywana czasowo jako odwach (zamknięcie przejazdu i przejść). W 1903 r. na placu po jej zachodniej stronie ustawiono konny pomnik cesarza Wilhelma I. W okresie II wojny światowej ucierpiały dach i kamieniarka bramy. W 1946 r. i w latach 1949-1950 wykonano pierwsze naprawy, w latach 60. XX w. prowadzono dalsze prace konserwatorskie i zrekonstruowano rzeźbą lwa w zwieńczeniu. Od 2002 r. pieczę nad obiektem objęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, które w latach 2010-2011 przeprowadziło całościowy remont obiektu. Od 2012 r. w bramie mieści się Pomorskie Centrum Informacji Turystycznej.
Opis
Brama wzniesiona na osi ob. ul. Długiej, w obrębie zachodniego odcinka nowożytnych obwałowań miejskich, po ich niwelacji - we wschodniej pierzei dzisiejszej ul. Wały Jagiellońskie. Budowla manierystyczna, o formach nawiązujących do antwerpskiej bramy św. Jerzego. Obiekt zbudowany na rzucie prostokąta, piętrowy, podpiwniczony. W centrum przyziemia arkadowy przejazd, po jego bokach niższe i węższe przejścia dla pieszych. Bryłę budynku zamyka czterospadowy dach o płasko ściętym wierzchołku. Ściany murowane z cegły, licowane okładziną kamienną, przejazd sklepiony krzyżowo, przejścia boczne i pomieszczenia piętra - kolebkowo, połacie dachu obłożne płytami kamiennymi. Elewacje w dolnej strefie pokryte kamienną rustyką z wgłębnym motywem liścia, ponad nią belkowanie wyłamane na osiach pilastrów. W fasadzie zachodniej na fryzie inskrypcja ANNO 1588 FACIEBAT i trzy łacińskie sentencje, nad belkowaniem szeroki płaskorzeźbiony fryz heraldyczny z rozbudowanymi herbami Polski, Prus Królewskich i Gdańska. W fasadzie wschodniej odpowiednio data „1884” i herb Hohenzollernów. Nad gzymsem wieńczącym od frontu cztery figury lwów, od tyłu obeliskowe i kuliste sterczyny. W grubości ściany północnej wąskie schody komunikujące wszystkie poziomy wnętrz, ponadto zachowane fragmenty drewnianego mechanizmu do opuszczania mostu zwodzonego. Aranżacja wnętrz współczesna - w przyziemiu sala recepcyjna z antresolami, na piętrze sala konferencyjna.
Dostęp do zabytku ograniczony. Możliwość zwiedzania w godzinach pracy Pomorskiego Centrum Informacji Turystycznej (więcej informacji na stronie internetowej http://www.prot.gda.pl/pomorskie-centrum-informacji-turystycznej).
Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 27.08.2014 r.
Rodzaj: mur obronny
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BL.14826, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BL.33683