W skali architektonicznej stanowi reprezentatywny przykład gotyckiego budownictwa obronnego, w skali urbanistycznej ważny element średniowiecznego układu i akcent w panoramie miasta.

Historia

Brama Straganiarska wcześniej zwana Rybacką należy do najmłodszych gotyckich bram wodnych, została zbudowana w latach 1482-1483 i podobnie jak bramy Chlebnicka i Mariacka utrzymana jest w duchu architektury flamandzkiej. W 1765 r. brama nie posiadała już charakterystycznych gotyckich szczytów (grafika Mateusza Deischa) i pełniła już najprawdopodobniej funkcję mieszkalną. W 2 poł. XIX w. została przebudowana i obudowana, w 1897 r. w miejscu zburzonej część pd. i wniesiono okazałą kamienicę czynszową (jej bryła z narożną wieżyczką wychodziła mocno przed lico bramy). W 1945 r. brama została mocno zniszczona (pozostały oba portale bramne, część fasady wsch. oraz ściana pn. z wieżą). Wstępne prace zabezpieczające prowadzono w 1952 r., a w l. 1956-58 obiekt zrekonstruowano z wykorzystaniem zachowanych fragmentów i adaptacją na cele mieszkalne (proj. Adam Stefanowicz). Przy odbudowie wykorzystano gotycką cegłę rozbiórkową; nie rekonstruowano skrzydła pn., jedynie je zamarkowano poprzez zachowany gotycki uskok muru na pd. ścianie przyległej kamienicy.

Opis

Brama usytuowana na wschodnim zamknięciu ul. Straganiarskiej, kalenicowo w stosunku do linii nabrzeża Motławy, w zwartej zabudowie Rybackiego Pobrzeża. Późnogotycka, bryła i elewacje inspirowane architekturą flamandzką (Brama Gandawska i Brama św. Krzysztofa w Brugii). Wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta (od strony Targu Rybnego uskokiem muru zamarkowane pierwotne skrzydło pn.) z dwiema narożnymi ośmiobocznymi wieżyczkami. Bryła trzykondygnacyjna z wysokim dwuspadowym dachem z lukarnami, na wieżyczkach dachy ostrosłupowe. W przyziemiu (zsunięty z osi w kierunku pd.) przejazd bramny o ostrołukowym wykroju. Ściany wzniesione z cegły o układzie polskim, obramienia przejazdu bramnego kamienne, pokrycia dachowe ceramiczne (dachówka holenderka). Fasadę wschodnią (od rzeki) zdobi dziewięć, biegnących przez wszystkie kondygnacje, zdwojonych, wnęk oprofilowanych motywem wałka (zewnętrzna ostrołukowa, wewnętrzna z łukiem odcinkowym); w miejscu pierwotnych otworów strzelniczych, prostokątne okna; w zwieńczeniu elewacji profilowany gzyms. Wieżyczki, oprofilowane na narożach i podzielone gzymsami na kondygnacje (pn. autentyczna, zachowała wąskie otwory strzelnicze), w pd. niewielkie prostokątne okna. Nad łukiem przejazdu w prostokątnej wnęce kamienna płyta z trzema herbami: Polski, Prus Królewskich i Gdańska. Fasada zachodnia artykułowana podobnie jak wschodnia (osiem ostrołukowych blend). Układ wnętrza współczesny, z okresu powojennej odbudowy.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 12-11-2015 r.