Historia

Parafia w Gawłuszowicach uposażona została już w 1215 r. przez Krystyna z Obichowa. Uposażenie to pomnożył w 1447 r. kardynał Zbigniew Oleśnicki. Kolejną świątynię konsekrowano w 1534 r. Była ona położona nad Wisłoką i po blisko 150 latach została zniszczona przez powódź. Obecny, trzeci kościół został wg tradycji wzniesiony już w innym miejscu. Powstał on w 1677 r. z fundacji Maksymiliana i Sieciecha Ossolińskich. Prace ciesielskie wykonał Stanisław Karkutowicz a snycerskie Wojciech Majkowski i Stanisław Proskowic o czym informują napisy wyryte na belce tęczowej. Konsekracji świątyni nastąpiła 2 września 1685 r. Kościół został przekształcony podczas remontów w latach 1856 i 1871. W 1856 r. w wyniku przebudowy sobót, kościołowi nadano „nową zupełnie postać na zewnątrz” (ze starych sobót pozostawiono dla ozdoby jedynie drewniane wisiory). W 1871 r. rozebrano wieżę dostawioną do korpusu kościoła od zach., a na jej miejscu wzniesiono kruchtę. W tym czasie powiększono też okna i przebudowano sygnaturkę nad nawą. Wnętrze świątyni dekorowano w 1924 r. polichromią, wykonaną przez Vlastimila Hoffmana (silnie przekształcona w późniejszym czasie). Ostatnie remonty miały miejsce w latach 1968 (remont więźby i pokrycia dachu), 1969 (przebudowa chóru muzycznego), 1974 (wprawienie witraży w oknach nawy) oraz w latach 90. XX w.

Opis

Kościół położony jest ok. 100 m na zachód od drogi lokalnej Gawłuszowice-Mielec. Usytuowany jest na terenie płaskim, ogrodzony i otoczony starodrzewiem. Kościół składa się z jednoprzestrzennej, prostokątnej nawy i węższego, prostokątnego prezbiterium zamkniętego od wsch. trójbocznie. Do prezbiterium przylega od północy prostokątna zakrystia. Nawa poprzedzona jest od zachodu prostokątną kruchtą. Druga kruchta przylega do nawy od południa. Bryła świątyni jest zwarta, głównie dzięki zastosowaniu dużych płaszczyzn połaci dachowych, spajających poszczególne człony budowli. Nawa i prezbiterium o ścianach równej wysokości nakryte są wysokim, stromym dwuspadowym dachem o wspólnej kalenicy, opadającym nad zamknięciem prezbiterium trzema połaciami. Kruchty kryte są dachami dwuspadowymi a zakrystia dachem pulpitowym. Cały kościół obiegają szerokie soboty (przerwane jedynie w miejscach krucht) wsparte na niskich słupach. Na kalenicy dachu, na styku nawy i prezbiterium niewielka, ażurowa wieżyczka na sygnaturkę kryta blachą. Wszystkie dachy i ściany kościoła są pobite gontem. Kościół wzniesiony został z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej, kruchty w konstrukcji słupowej. Ściany nawy i prezbiterium wzmocnione zostały lisicami. Więźba dachowa storczykowa, z usztywnieniem wzdłużnym, z gęsto rozmieszczonymi, pełnymi więzarami, z zachowanymi znakami montażowymi. Ściany prezbiterium i nawy podzielone są we wnętrzu kanelowanymi pilastrami o kompozytowych kapitelach. Tęcza o wykroju prostokątnym z profilowaną belką tęczową, na której wyryta data budowy i nazwiska majstrów. Chór muzyczny, o profilowanym parapecie, wybrzuszonym w części środkowej, wsparty jest na sześciu słupkach. Wnętrze nawy i prezbiterium nakryte jest stropem płaskim, w nawie z wzdłużnym podciągiem o ozdobnym profilowaniu. W zakrystii strop belkowy. Portale z kruchty zach. do nawy, z nawy do kruchty pd. oraz z prezbiterium do zakrystii w profilowanych obramieniach w kształcie oślego grzbietu, nawiązujące do tradycji ciesiołki gotyckiej. Ściany i stropy pokryte zostały polichromią ornamentalną Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z II poł. XVIII w.: m. in. ołtarz główny, ołtarze boczne przy tęczy, ambona.

Obiekt dostępny dla zwiedzających, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 10.27.2014 r.