Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

willa tzw. Japonka - Zabytek.pl

willa tzw. Japonka


willa 1923 r. Krzeszowice

Adres
Krzeszowice, Ogrodowa 2

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Krzeszowice - miasto

Willa Japonka stanowi składową wyjątkowego w skali kraju, XIX i XX wiecznego zespołu zabudowy uzdrowiskowej Krzeszowic i historycznego układu urbanistycznego miasta, które rozwinęło się wokół rezydencji magnackiej i zespołu uzdrowiskowego.

Historia

Około 1780 roku książę August Czartoryski, właściciel Krzeszowic, inspirowany przez dr. Hieronima Eustachego Khittla, zainicjował w swoich włościach budowę łazienek mineralnych. U schyłku XVIII w. Krzeszowice funkcjonują i rozwijają się jako znane uzdrowisko, własność księżnej Izabeli Lubomirskiej, córki Augusta Czartoryskiego. W roku 1816 dobra krzeszowickie odziedziczył po babce Artur Potocki. Stał się on protoplastą linii krzeszowickiej rodu, który władał tu do II wojny światowej.

Wraz z przejęciem Krzeszowic przez Artura Potockiego uzdrowisko znacznie się rozbudowało. Szczyt popularności uzdrowiska przypadał na lata 30 i 40 XIX w. W 1847 r. przez Krzeszowice przeprowadzono linię kolejową na trasie Kraków -Wiedeń, W okresie międzywojennym Krzeszowice uzyskały status uzdrowiska użyteczności publicznej. 

Historia willi „Japonka” jest związana z rodziną Potockich i rozwojem Krzeszowic jako uzdrowiska. W 1923 r., w zachodniej części miasta, w sąsiedztwie „starego" i „nowego" pałacu Potockich, na terenie obszernego parku, z inicjatywy Potockich powstała drewniana, wolnostojąca willa tzw. ,,Japonka". Budynek funkcjonalnie był powiązany z wybudowanym w 1879 r. Uzdrowiskowym Domem Gościnnym, w którym obecnie mieści się Liceum Ogólnokształcące. Na parterze budynku mieściła się restauracja, kawiarnia i pijalnia mleka, a na piętrze pokoje dla kuracjuszy. Budynek nie był typowy dla uzdrowiskowej zabudowy Krzeszowic, wśród której dominowały reprezentacyjne, klasycystyczne budynki murowane.

W 1940 roku Niemcy zajęli pałac krzeszowicki i zagospodarowali uzdrowisko dla celów szpitalnictwa wojskowego. Po wojnie, krzeszowicki majątek odebrano Potockim na mocy Dekretu o reformie rolnej z 1944 r., budynki zdrojowe przejęło szkolnictwo, dobra zostały rozparcelowane i przejęte przez państwo. Budynek willi Japonka, przeznaczono na mieszkania dla nauczycieli. Spadkobiercy dawnych włodarzy Krzeszowic - przedstawiciele rodzin Potockich i Bnińskich w 2001 r. zaczęli starania o zwrot majątku. Kiedy ostatni lokatorzy opuścili willę, zabytek zaczął popadać w coraz większą ruinę. W 2014 r. sprawy sądowe zakończyły się definitywnie na korzyść spadkobierców. Ostatecznie gmina na mocy wyroków sądowych wydała im sporny majątek. Natomiast budynki Liceum Ogólnokształcącego i willi Japonka, w tym samym roku, wraz z całą działką odkupiły władze powiatu krakowskiego. W starostwie powstały plany sprzedaży wilii i jej translokacji, ostatecznie w 2017 r. zdecydowano się na remont. Przeprowadzono go w latach 2018-19, adaptując willę na gmach użyteczności publicznej. 

Opis

Parterowa willa z poddaszem utrzymana jest w stylu dworkowym. Ogrodowe otoczenie nadaje budynkowi sielski charakter. Drewniana willa ma konstrukcję zrębową. Nietynkowane ściany z grubych belek, kontrastują z kamienną podmurówką, bielą stolarki okiennej i drzwiowej oraz czerwonym, ceramicznym pokryciem dachu. Budynek wzniesiono na nieregularnym rzucie, z prostokątną przybudówką od zachodu i ściętym ryzalitem w elewacji frontowej. Ryzalit poprzedza taras o półokrągłym obrysie, z kamienną balustradą i schodami. Na filarach balustrady posadzono kamienne kule. Budynek nakrywa charakterystyczny, mansardowy dach z facjatkami. Okap jest mocno wysunięty i wsparty na ozdobnie rzeźbionych rysiach. Połacie dachu mają podgięte ku górze narożniki, które formą nawiązują do pagody. Stąd popularna nazwa budynku ,,Japonka".

Willa „Japonka" pomimo skromnej, pozbawionej detali formy, wyróżnia się na tle zabudowy miasta oryginalną bryłą oraz nietypową dla Krzeszowic konstrukcją i materiałem. Lokalizacja na obrzeżach parku zdrojowego podkreśla pierwotne przeznaczenie budynku. Willa nie jest szczególnie eksponowana. Od strony ulicy przysłania ją gmach dawnego Domu Gościnnego. Z pozostałych stron granice posesji wytyczają szpalery drzew. W efekcie w środku miasta powstał zakątek o dużych walorach krajobrazowych.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie 24.03.2020 r.

Rodzaj: willa

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.391023, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.363706