Na rozbudowanej sieci tego typu obiektów, w otoczeniu licznych osad, opierał się zarząd terytorialny państwa wczesnopiastowskiego. Grodzisko to jest przykładem obiektu typu wklęsłego pierścieniowatego. 

Opis obiektu

Położenie

Grodzisko leży około 500 m na południowy-zachód od granic miejscowości Potarzyca, tuż przy drodze do Chwałkowa, po jej południowej stronie. Usytuowane jest w dolinie Samicy, której wody bezpośrednio opływają grodzisko. 

Opis

Obiekt zaliczany do grupy grodzisk wklęsłych, otoczony był pierścieniowatym wałem. Według dawnych opisów (Schumacher) jego średnica wynosiła około 60 m, a wysokość wałów dochodziła do 6-7 metrów W znacznej części rozwieziony już w latach 40. XX w. Do lat 70. XX w. zachowała się tylko część południowo-zachodnia grodziska, przypuszczalnie fragment wału o wysokości ok. 4 m i wymiarach 30 x 25 m. Przez lata grodzisko było intensywnie użytkowane rolniczo, co spowodowało niemal całkowite jego zniwelowanie. Obecnie rysuje się w terenie jako nieznacznie wyniesione (na kilkadziesiąt cm) plateau, obserwowane zwłaszcza od strony południowej. Jego kształt oraz zasięg podkreślony jest fosą, którą tworzy opływający ciek Samica. Aktualnie pozostałości grodziska są wyłączone spod użytkowania, porośnięte trawą i otoczone kilkoma drzewami. 

Historia obiektu/datowanie etapów budowy

Gród został wzniesiony w 2 poł. X w. w ramach akcji kolonizacyjnej jaka miała miejsce na przełomie X i XI w., czyli w fazie tworzenia się państwa piastowskiego.

Egzystował w otoczeniu pobliskich osad. W nieznacznym oddaleniu lokalizowało się cmentarzysko, którego domniemane ślady w postaci czaszek, kości ludzkich i różnorakich darów grobowych, odkryto przypadkowo w 1913 r. przy budowie drogi do Potarzycy. 

Możliwe, że grodzisko było także później użytkowane, w okresie późnego średniowiecza. 

Stan i wyniki badań archeologicznych

Grodzisko już od XIX w. wzbudzało zainteresowanie. Zachowały się jego różne szkice i opisy, a czasy jeszcze wówczas mu sprzyjały, jego forma krajobrazowa była przed laty zachowana. W czasie II wojny światowej częściowo rozwiezione. Po wojnie nadal niwelowane. Widząc skalę zniszczeń i ich postęp, aby uchronić go przed zagładą, obiekt ten wpisano do rejestru zabytków. 

W latach 70. XX w. przeprowadzono tutaj badania weryfikacyjno-inwentaryzacyjne. Ujawniły one intensywne nawarstwienia zawierające przepalone konstrukcje drewniane i warstwy kamieni. Według dodatkowych informacji właściciela tego terenu w części zniwelowanej były paleniska, jamy, liczne naczynia gliniane i kości zwierzęce. Pozyskany w trakcie badań archeologicznych inwentarz zabytkowy w postaci fragmentów naczyń glinianych pozwolił wydatować obiekt na fazę D wczesnego średniowiecza, czyli na okres od ok. 2 poł. X – poł. XI wieku. Trafiły się tam także fragmenty naczyń późniejszych, toczonych. Późnośredniowieczne ułamki pozyskano także w trakcie weryfikacji obiektu w 2011 r. Może to wskazywać na późniejsze użytkowanie tego miejsca, być może jako siedziby mieszkalnej.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

opr. Elżbieta Wyrwińska, NID, Specjalistyczna Pracownia Terenowa w Trzebinach, 19-05-2021 r.

Bibliografia

• Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z., Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. V, 1980, s. 133-135