osada, st. 1 - Zabytek.pl
osada, st. 1
Adres
Stroszki
Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. wrzesiński, gm. Nekla - obszar wiejski
Położenie obiektu
Stanowisko usytuowane jest blisko zabudowań wsi, na zachodnim brzegu Moskawy, dopływu Warty. Zajmuje ono część wschodniego skłonu oraz południowy skłon rozległego piaszczystego wzgórza o wysokości względnej ok. 4 m.
Historia badań
W związku ze zniszczeniami spowodowanymi intensywną eksploatacją piasku, a także realizowaną później budową stawów, przeprowadzono na tym terenie w latach 1982-1986 i 1999-2001 ratownicze badania wykopaliskowe. W efekcie rozpoznany został obszar ponad 130 arów stanowiący przeszło 1/3 zachowanej części stanowiska o powierzchni ok. 3,5 ha.
Aktualnie obszar stanowiska jest częściowo zniszczony, na jego terenie założono zbiornik wodny.
Stan i wyniki badań archeologicznych
Spośród 618 obiektów archeologicznych odkrytych na stanowisku w wyniku przeprowadzonych badań, 29 obiektów związanych było z osadą kultury pomorskiej, 2 obiekty można łączyć z osadą kultury przeworskiej, co najmniej 477 obiektów pochodzi z osady kultury wielbarskiej, resztę stanowią obiekty wczesnośredniowieczne i nieokreślone kulturowo. Szczególnie interesująco przedstawiają się wyniki badań osad kultury pomorskiej (datowanej na fazy HaD3-LTB1 wczesnej epoki żelaza, czyli z okresu od ok. 2 poł. V w. do 1 poł. IV w. p. n.e.) i kultury wielbarskiej (faza B2/C1-C1a okresu wpływów rzymskich, czyli z okresu od ok. poł. II do poł. III w. n. e.), które dostarczyły ważnych materiałów do problematyki osadniczej obu tych kultur, które w Wielkopolsce są stosunkowo słabo rozpoznane.
Osada kultury pomorskiej
Na, dość luźno zabudowanej, rozległej osadzie wyróżniono odrębne zespoły mieszkalno-gospodarcze (m. in. ziemianka z glinianym klepiskiem i paleniskiem, kilka niewielkich jam, w tym jama z brukiem kamiennym, paleniska i jamy posłupowe) oraz produkcyjne (peryferyjnie położone, rzadko odkrywane na osadach pomorskich, 4 piece wapiennicze i palenisko). Pozyskano 3200 fragmentów ceramiki (z garnków, mis, waz, czerpaków i talerzy krążkowych), przęślik gliniany, fragment łyżki glinianej, żarna, rozcieracze, brązową tarczowatą główkę szpili, paciorek szklany. O zajęciach gospodarczych informują nieliczne zachowane odciski ziaren zbóż i znaleziska kości zwierzęcych. Mieszkańcy osady trudnili się uprawą prosa, jęczmienia i pszenicy (które mielili w żarnach), a także chowem bydła, świni i owcy/kozy. Ważną dziedziną wytwórczości była produkcja wapna palonego (służącego m. in. do bielenia ścian, w garbarstwie), garncarstwo czy włókiennictwo (bazę surowcową stanowiła sierść hodowanych owiec).
Osada kultury wielbarskiej
Przebadana część obszaru osady wykorzystywana była głównie jako produkcyjno-gospodarcza. Zabudowę mieszkalną stanowiły płytko zagłębione w podłoże ziemianki, najczęściej o słupowej bądź plecionkowej konstrukcji naziemnej, rozmieszczone w regularnym układzie, naprzemianlegle w trzech równoległych szeregach usytuowanych wzdłuż rzeki. Obok sytuowały się różnorakie jamy, spichlerze i gospodarcze budowle słupowe. Peryferyjnie położone były piecowiska dymarskie oraz większość palenisk kowalskich oraz piec. Mieszkańcy osady uprawiali zboża (proso, jęczmień, pszenica) i groch. Hodowla obejmowała głównie bydło i owce, ale także świnie i niewielki odsetek koni. Inne zajęcia gospodarcze to garncarstwo (znaleziono tu gliniane formy odlewnicze oraz ponad 15 tysięcy fragmentów naczyń (garnki, misy, puchary, wazy, czarki), metalurgia żelazna i kolorowa, obróbka drewna, kamieniarstwo (wyrób narzędzi, osełek, żaren), obróbka poroża i kości (wytwarzanie szpil, szydeł, kilofów) oraz włókiennictwo (potwierdzone odkryciem ciężarków tkackich i przęślików). Obróbka żelaza na osadzie obejmowała cały cykl produkcyjny, począwszy od pozyskania rudy i węgla drzewnego, poprzez wytop i obróbkę łupek, po wyrób przedmiotów żelaznych (m. in. zapinki, siekiery, brzeszczota piły, noży).
opr. Elżbieta Wyrwińska, NID, Specjalistyczna Pracownia Terenowa w Trzebinach, 25-05-2021 r.
Bibliografia
- Gałęzowska A., Osady kultury pomorskiej i kultury wielbarskiej na stanowisku 1 w Stroszkach, gm. Nekla, pow. Września, [w:] Archeologia powiatu wrzesińskiego, Poznań-Września 2003, 131-153
Rodzaj: osada
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_30_AR.36713, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_AR.225475